جعفرطیار(ع)، گردان(ایثار)؛ یکی از گردانهای لشکر۷ولیعصر(عج) نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی عامل در نبردهای آفندی و پدافندی جنگ تحمیلی عراق علیه ایران.
پیشینه: این گردان در ۱۸ آبان۱۳۶۱در دبیرستان پروین اعتصامی(شهیدرجایی) در مرکز شهر اهواز سازماندهی شد و رزمندگان آن متشکل بودند از نیروهای رسمی و تعدادی از بسیجیان آموزشدیده با تجربۀ حضور در جبهه و نیز نیروهای تازۀ جذبشده از پایگاههای مقاومت بسیج اهواز . نام گردان به پیشنهاد عباس صمدی فرمانده وقت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اهواز، ایثار گذاشتهشد و در اولین مأموریت خود به فرماندهی اصغر معینی و جانشینی حمید شهبازی و با سهگروهان رزمی( ایمان به فرماندهی نعمت اناریزاده، اخلاص به فرماندهی شهریار رمضانی و تقوا به فرماندهی مجید نصاریپور) به تثبیت مواضع تصرفشده در عملیات محرم عملیاتهای والفجر مقدماتی، والفجر۱ و مأموریت پدافندی پاسگاه زید عراق شرکت کرد. با پایان این مأموریت پدافندی ، اصغر معینی و حمید شهبازی (فرمانده و جانشین) بههمراه تعداد دیگری از نیروهای کادر، برای سازماندهی و تشکیل تیپ جدیدی به نام امامسجاد(ع) از گردان جدا شدند و باقی گردان به فرماندهی علیرضا جعفرزاده و جانشینی مجید نصاریپور با همان نام ایثار تحتامر لشکر۷ ولیعصر(عج) در عملیات خیبر شرکت کردند(نصاریپور ؛ معینپور).
تیپ امامسجاد(ع) پس از شرکت در عملیات والفجر۶ (2 اسفند ۱۳۶۲) در حد فاصل چیلات در محور دهلران و چزابه در محور بستان و استان العمارۀ عراق و با هدف انهدام بخشی از قوای جنگی دشمن و گمراه کردن آنها از عملیات خیبر به گردان ویژۀ الحدید تبدیل وضعیت و تحتامر منطقۀ ۸ سپاه ، برای اجرای مأموریتهای برونمرزی در منطقۀ رفیعِ دشتآزادگان به-کارگیری شد .این گردان پس از انجام چند مأموریت موفق برونمرزی، در سازمان لشکر۷ولیعصر با گردان ایثار ادغام شد . گردان جدیدی تحت فرماندهی اصغرمعینی و جانشینی علیرضا جعفرزاده و مجیدنصاریپور جعفرطیار(ع) نام گرفت .(همانها).
ساختار و سازمان گردان متشکل از ستاد گردان، واحدهای پشتیبانی رزم و پشتیبانی خدمات رزم و سهگروهان رزمی بود. سلاحهای سازمانی نیروهای پیادۀ گردان، تفنگ کلاشنیکف، تیربارگرینف، آرپیجی۷، نارنجکانداز۴۰ میلیمتری، کلت منور و کلت کمری و سلاحهای دستۀ ادوات نیز شامل سهقبضه دوشکا،سهقبضه خمپارهانداز ۶۰ میلیمتری ویکقبضه آرپیجی۱۱ بود. (نصاریپور).
فرماندهان گردان جعفرطیار(ع): فرماندهی گردان را از بدو تشکیل تا پایان جنگ تحمیلی( به جز عملیات خیبرکه علیرضا جعفرزاده فرمانده بود) اصغر معینی به عهده داشت.جانشینان نیز به تناوب حمید شهبازی، علیرضا جعفرزاده ، مجید نصاریپور، علیرضا اسکندری و محمود معینپور بودند( نصاریپور).
پادگانها و مواضع استقرار گردان جعفرطیار(ع) در جنگ تحمیلی: محل استقرار گردان در بدو تأسیس، دبیرستان پروین اعتصامی(شهید رجایی) در مرکز شهر اهواز بود و بعدها پادگانهای کرخه، شهیدمصطفیخمینی(اندیمشک)، شهیدکاظمی(شهر قروه درکردستان)، پلاژ اندیمشک (در ۳۵ کیلومتری شهر اندیمشک در کنار دریاچۀ سد دز) ، اردوگاه جنگل عمقر(فکه)، موقعیت گروهان پلجفیر، منطقۀ خضر(آبادان)، اردوگاه سهراهی بوالحسن( بانه در کردستان ) و هتل آبادان. محل آموزش نیروهای گردان نیز اردوگاه استقراری گردانهای رزمی لشکر۷ولیعصر(عج) (در پشت پادگان کرخه)، لشکر ولیعصر(عج) (در حاشیۀ رودخانۀ کرخه) و پادگانهای شهیدمصطفیخمینی، پلاژ اندیمشک و اردوگاه مارد واقع در جادۀ آبادان- اهواز بود (کوچک، اطلس...،ص۲۱؛ نصاریپور).
شهدای شاخص گردان جعفرطیار(ع): علیرضا جعفرزاده(11اسفند۱۳۳۹- 8اردیبهشت۱۳۶۶) فرمانده گردان، علیرضا اسکندری (7شهریور۱۳۴۱-4دی۱۳۶۵)جانشین گردان، سیدحمید بنشاهی (9آبان۱۳۳۸- 15مهر۱۳۸۵) جانشین گردان، حاج محمدزمان شالباف(1مهر۱۳۳۸-27بهمن۱۳۶۴)رئیس ستاد گردان(نصاریپور ؛ معینپور).
گردان جعفرطیار(ع) در طول دوران دفاع مقدس در۱۸عملیات آفندی و پدافندی شرکت کرد و از زمان تشکیل تا پایان جنگ تحمیلی، ۵۰۲۴ رزمنده به این گردان پیوستند که از این تعداد ۲۳۷ تن شهید، ۴۸۰ تن مجروح و ۱۸تن اسیر شدند(شناسنامۀ عملیاتی ...).
مأموریت تثبیت مواضع تصرفشده در عملیات محرم(18 آبان تا۱۸ آذر ۱۳۶۱):گردان جعفرطیار(ع)(ایثار) پس از استقرار در پادگان کرخه برای آمادهسازی نیروها، برای تثبیت مناطق تصرفشده در عملیات محرم (10 آبان ۱۳۶۱ ش) درجبهۀ جنوبی در منطقۀ عمومی شرهانی و عینخوش با هدف آزادسازی ارتفاعات مرزی منطقه و تصرف سرپل در منطقۀ العماره عراق شبانه به منطقۀ عملیاتی شرهانی اعزام شد تا پدافند بخشی از خط حد واگذاری به تیپ۷ ولیعصر(عج) را بر عهده گیرد. گردان قرار بود بر تپۀ ۱۷۵جایگزین نیروهای لشکر۱۴امامحسین(ع) شود. (علایی،ج۱،ص۵۷۷؛معینی ؛ نصاریپور)
گردان درحالیکه هنوز نیروهایش به طور کامل مستقر نشدهبودند با پاتک سنگین دشمن روبهرو شد اما توانست نیروهای دشمن را کشته، زخمی و مجبور به فرار کند.ارتش عراق در روزهای بعد هم بارها ، برای بازپسگیری مواضع از دستداده پاتکهای سنگینی را اجرا کرد که با پایداری نیروهای گردان موفقیتی بهدست نیاورد. این ماموریت پدافندی که طی آن۱۴تن از نیروهای گردان شهید و ۲۳ تن مجروح شدند، یکماه به طول انجامید و گردان جعفرطیار(ع)(ایثار) با گردان کربلا تعویض و از منطقۀ عملیاتی خارج شد (نصاریپور).
عملیات والفجر مقدماتی: این نبرد از ۱۷تا۲۰ بهمن۱۳۶۱، در شمال غرب استان خوزستان و جنوب غرب استان ایلام، حد فاصل پاسگاه مرزی فکه تا تنگچزابه در زمینی پوشیده از رمل، با هدف پیشروی به سوی شهر العمارۀ عراق اجرا شد (علایی، ج۱،ص۵۹۴ ؛ اطلس فشرده نبردهای زمینی، ص۷۰). پیش از آغاز این عملیات، در ۱ آذر ۱۳۶۱ش با گسترش سازمانرزم سپاه پاسداران، تیپ۷ولیعصر(عج) به لشکر ارتقاء یافت و تیپ1پیاده با محوریت پاسداران و رزمندگان شهرستان اهواز تشکیل شد و گردان جعفرطیار(ع)(ایثار) در سازمان این تیپ قرارگرفت(کوچک، اطلس...،ص۲۶-20؛ همو، شناسنامۀ... ، ص۱۲۸).
در مرحلۀ نخست عملیات ، تیپ۱پیاده ماموریت داشت پس از ورود و استقرار در جنگل عمقر(امقر) ، با دوگردان خطشکن جعفرطیار(ع)(ایثار) وکربلا و دوگردان دنبالکنندۀ ثارالله و ابوذر، فاصلۀ بین جنگل عمقر تا پاسگاه صفریه را طی کند تا پس از نفوذ لشکرهای۱۵امامحسنمجتبی(ع) و ۸ نجف به مواضع عراقیها، در منطقۀ واگذارشده (حدفاصل پاسگاههای مرزی صفریه تا کرامۀ عراق درغرب جادۀ فکه-چزابه) وارد عمل شود و ضمن شکستن خط و منهدم کردن نیروهای دشمن، منطقه را پاک-سازی و خود را به جادۀ آسفالت پاسگاه شیب(منطقه و پاسگاهی مرزی در خاک عراق) برساند. بدین منظور گردان جعفرطیار(ع)(ایثار) تا صبح عملیات منتظر دستور حرکت ماند ولی به دلیل عدم موفقیت لشکرهای مذکور وارد عمل نشد و به اردوگاه عقبۀ لشکر۷ بازگشت(همو، اطلس...، ص۱۴۲-140؛ همو، شناسنامۀ...، ص۱۳۷-139). در این نبرد بهرغم آنکه گردان جعفرطیار(ع)(ایثار) بهطور مستقیم با دشمن روبهرو نشد اما ۲تن از نیروهایش شهید و ۲تن نیزمجروح شدند(تحقیقات...، بش).
عملیات والفجر یک: این نبرد از۲۱ تا ۲۸ فروردین۱۳۶۱ و با هدف تصرف و تأمین جبال حمرین و جبلفوقی، رسیدن به پل غزیله و پیشروی به سمت شهر العمارۀ عراق و تهدید آن از شمال به اجرا درآمد. منطقۀ عملیات درجنوبغربی استان ایلام و شمالغربی استان خوزستان قرارداشت. تسلط نیروهای عراقی بر این ارتفاعات موجب تسلط دشمن بر عقبۀ نیروهای خودی و جادۀ ارتباطی عینخوش- دهلران شدهبود(اردستانی،ص۴۸-46 ؛ کارنامۀ ...، ص۹۳؛ کوچک، اطلس...،ص۱۴۹). در این عملیات تیپ ۱لشکر۷ ادغامی با تیپ ۲ لشکر۲۱ حمزه ارتش مأموریت داشت پس از اجرای تک و انهدام دشمن، ارتفاعات ۱۷۵و ۱۷۸حمرین را تصرف و تامین کند (همو، شناسنامۀ...، ص۱۴۴).
گردان جعفرطیار(ع)(ایثار) که بهمنزلۀ نیروی احتیاط تیپ۱ در منطقۀ شرهانی حضور داشت، با توجه به عدم تحقق اهداف تعیینشده توسط گردانهای خطشکن، امکان حضور در عملیات را به دست نیاورد. بعد از این عملیات، ماموریت پدافند بر تپههای۱۴۲شرهانی به تیپ۱لشکر۷ واگذار شد و گردان جعفرطیار(ع)(ایثار) در این ماموریت پدافندی شرکت داشت(کوچک، اطلس...،ص۱۵۰-148؛ همو، شناسنامۀ...، ص۱۵۹؛ شهبازی ؛ نصاریپور)
مأموریت پدافندی پاسگاه زید(20خرداد تا ۷ مهر ۱۳۶۲): لشکر ۷ولیعصر(عج) در ۲۰ خرداد ۱۳۶۲ خط پدافندی پاسگاه زید را از ۵ کیلومتری سمت چپ تا ۹ کیلومتری سمت راست این پاسگاه به طول ۱۴ کیلومتر از لشکر۱۷علیبنابیطالب(ع) تحویل گرفت(کوچک ، شناسنامۀ...،ص۱۵۹). گردان جعفرطیار(ع)(ایثار) در این مأموریت پدافندی، تحتامر تیپ ۲ لشکر۷ ولی-عصر(عج) از ابتدای استقرار لشکر۷ در این منطقه حضوری موثر داشت. (نصاریپور). در این مأموریت از نیروهای گردان۱۱تن شهید و۳۴ تن مجروح شدند(تحقیقات...، بش).
عملیات خیبر: این نبرد از ۳ تا ۲۲ اسفند۱۳۶۲ در دو محور هورالهویزه و منطقۀ پاسگاه زید با هدف تصرف مناطق منتهی به بصره اجرا شد. قرارگاه مرکزی خاتمالانبیاء(ص) با دو قرارگاه نجف به فرماندهی سپاهپاسداران در محورشمال(هورالهویزه) و قرارگاهکربلا به فرماندهی ارتش در محور جنوب(پاسگاه زید)، هدایت این نبرد را بر عهده داشتند. قرارگاه کربلا مأموریت داشت در مرحلۀ اول عملیات در حد فاصل کوشک در شمال و شلمچه در جنوب به سمت غرب پیشروی کند و کرانۀ نهر کتیبان در شرق شطالعرب را تصرف و پلهای آن را تحت کنترل درآورد(کارنامۀ...،ص۹۴؛ حسینی،...،ص۳۲۰-311). لشکر۷ ولیعصر(عج) در مرحلۀ اول ماموریت داشت تحتامر قرارگاه کربلا ضمن ادغام با لشکر۷۷خراسان در قالب قرارگاه فرعی کربلا۱ با دوتیپ در خط(تیپهای۲و۳) و یک تیپ در احتیاط(تیپ۱) از دو محور در شمال پاسگاه زید عراق وارد عمل شود و با انهدام نیروهای دشمن، تأمین این منطقه را برقرار کند(کوچک،اطلس... ، ص۱۵۵).
در مرحلۀ نخست عملیات تیپهای ۲و۳ لشکر تا کانالهای دشمن پیش رفتند، اما با مقاومت سخت دشمن روبهرو و مجبور به عقبنشینی شدند. با عدم موفقیت یگانهای عملکننده، گردان جعفرطیار(ع)(ایثار) که تحتامر تیپ۱ لشکر۷ ادغامی با تیپ ۲لشکر۷۷ در احتیاط لشکر۷ قرار داشت، وارد عمل نشد. بهدنبال توقف عملیات آفندی قرارگاه کربلا در منطقۀ پاسگاه زید، لشکر۷ مأموریت یافت در مرحلۀ دوم عملیات تحتامر قرارگاه نجف در منطقۀ طلائیه وارد عمل شود. لشکر۷ این بار با لشکر۲۱حمزۀ ارتش ادغام شد(تیپهای۱،۲و۳لشکر۷ با تیپهای۱،۲و۳ لشکر۲۱حمزۀ ارتش) و در ۱۰ اسفند ۱۳۶۲ حملۀ خود را با تیپ۳ آغاز کرد. در این مرحله گردان جعفرطیار(ع)(ایثار)تحتامرتیپ۱در احتیاط لشکر۷ بود. در مرحلۀ سوم عملیات و پس از ناکامی تلاش تیپ۳ لشکر۷ در طلائیه، به تیپ ۱ لشکر۷ دستور دادهشد برای تصرف خط اول دشمن وارد عمل شود.گردان جعفرطیار(ع)(ایثار) که قرار بود گردان قدس را دنبال و عملیات خود را شروع کند، پس از انتقال و استقرار در خط اول تا صبح زیر آتش شدید دشمن منتظر دستور برای ورود به عملیات شد که با توجه به عدم موفقیت گردان قدس و دیگرگردانهای خطشکن ، وارد عمل نشد(همان؛ ص۱۶۰-155؛همو، شناسنامۀ...، ص۱۷۵-170؛ نصاریپور). در این نبرد۱۰ تن از نیروهای گردان جعفرطیار(ع) شهید و ۴۰ نفر مجروح شدند(تحقیقات...، بش)
مأموریت پدافندی جزیرۀ مجنون جنوبی(25آذرتا ۲۸ بهمن۱۳۶۳): لشکر۷ ولیعصر(عج) از ۲۵ آذر۱۳۶۳ مسئولیت پدافند قسمتی از ضلع غربی جزیرۀ مجنون جنوبی را به گردان جعفرطیار(ع) واگذار کرد. استقرار در این خط بسیار سخت بود چرا که فاصلۀ کمینهای دو طرف بیش از۵۰ متر نبود و نیروهای گردان از سهطرف در دیدرس دشمن قرارداشتند . از سوی دیگر تنها نقطۀ اتصال جزایر به خطوط دشمن از سمت خشکی از طریق همین پد برقرار میشد که نگهداری آن برای هر دو طرف بسیار حیاتی بود. برای رسیدن به این خط پدافندی، نیروهای هر دسته ابتدا شبانه با قایق حرکت میکردند و سپس بخش زیادی از مسافت را از میان شیاری کمعمق و تحت دید دشمن و در گل و لای فراوان ، پیاده پشت سر میگذاشتند . این مأموریت سخت که در آن ۶ تن از نیروهای گردان شهید و ۳۶ تن مجروح شدند، با جایگزین شدن گردان عمار از دزفول به پایان رسید(کوچک، شناسنامۀ...، ص۱۸۶-185؛ تحقیقات...، بش).
عملیات بدر: این نبرد از۲۰ تا ۲۶ اسفند۱۳۶۳ در غرب هورالهویزه با هدف قطع جادۀ بصره- العماره و تهدید بصره از شمال اجرا شد. منطقۀ عملیات به طول حدود ۵۰ کیلومتر از شمال به روستای ترابه و از جنوب به بخش القرنه و کانال صوئیب(سوئیب) در داخل خاک عراق محدود میشد و هورالهویزه و هورالحمار(تالابی در شمال بصره در داخل خاک عراق) این منطقه را احاطه کردهبود. قرارگاه خاتمالانبیاء(ص) با بهکارگیری سه قرارگاه کربلا، نجف و نوح هدایت این نبرد را بر عهده داشت(کارنامۀ... ، ص۹۵؛ اردستانی،ص۱۱۲؛علایی، ج۲، ص۹۹-98).
گردان جعفرطیار(ع)برای شرکت در این عملیات، بهمنظور کسب آمادگیهای لازم ابتدا به پادگان کرخه و سپس برای آموزشهای آبیخاکی به پادگان پلاژ اندیمشک اعزام شد و نیروهای گروهانها آموزش شنا، غواصی، پاروکشی، بلمرانی، قایق-رانی، عبور از باتلاق، راهپیمایی شبانه و روزانه، شناسایی علائم قراردادی، حمله به ساحل و سرپلگیری و پدافند در ساحل دور و نزدیک را در فصل زمستان و آبهای سرد رودخانۀ دز آموختند. آموزشها به قدری سخت و طاقتفرسا بود که گاه تعدادی از نیروها، به دلیل یخزدگی با آمبولانس به درمانگاه منتقل شدند. همچنین گردان، ۱۲نفر از نیروهایش را برای آموزشهای تخصصی غواصی به بندر انزلی اعزام و سپس آنها را به گردان خطشکن کربلا مأمور کرد. گردان جعفرطیار(ع) در آستانۀ عملیات، همراه سایر گردانهای لشکر۷ولیعصر(عج) با استقرار در مکانی موسوم به «گروهان پل» واقع در جادۀ صاحبالزمان(عج)،آمادۀ حضور در عملیات شد(نصاریپور).
لشکر۷ پس از عملیات خیبر با انحلال تیپهایش بار دیگر براساس ساختار گردانمحور در این عملیات شرکت کرد. لشکر تحتامر قرارگاه نجف مأموریت داشت در خط حد واگذارشده از نهر مختار در یکونیمکیلومتری جنوب آبراه نینوا(آبراه مواصلاتی در بخش عراقی هورالهویزه که در عملیات خیبر توسط رزمندگان سپاه تصرف شد) تا یک کیلومتر مانده به جادۀ خندق (پدالْحِچُرْدِه) با عبور از آبراههای نینوا و صفین(آبراه مواصلاتی در بخش عراقی هورالهویزه و یکی از معابر رزمندگان در عملیات بدر) تک کند و ضمن انهدام خط دشمن به پاکسازی منطقه در حدفاصل خط صفین و جادۀ خندق تا دجله بپردازد.(کوچک، شناسنامۀ... ، ص۱۹۰-188؛ همو،اطلس...، ص۱۶۶-165).
در این عملیات گردان جعفرطیار(ع) مأموریت داشت همزمان با حرکت گردانهای خطشکن، یک گروهان خود را همراه گردان خطشکنِ لشکر نصر از طریق آبراه شریف عبور دهد و پس از شکستن خط توسط نیروهایش ، ضمن ورود به سیلبند حاشیۀ غربی هورالهویزه ، با حرکت به سمت جنوب ، و پاکسازی آنجا ،به گردان کربلا ملحق شود. دو گروهان دیگر گردان نیز باید پس از پاکسازی سیلبند،ضمن حرکت از آبراه شریف پس از رسیدن به جادۀ مقابل آن، پس از الحاق با گردان مالکاشتر به سمت دجله حرکت و آنجا را پاکسازی میکردند. مأموریت عمدۀ گردان جعفرطیار(ع) پاکسازی قرارگاه دشمن در جنوب جادۀ خندق بود (همو، شناسنامۀ...، ص۱۹۶).
در مرحله اول عملیات که از ساعت ۲۳روز۲۰ اسفند۱۳۶۲ آغاز شد، قرار بود که گردان جعفرطیار(ع) پشت جادۀ شنی به لشکر ۵ نصر الحاق شود و با پیشروی در عمق به دجله برسد، ولی چون لشکر۵ نصر در ساعتهای ابتدایی با نیروهای کمین دشمن درگیر شد و نتوانست بهموقع خود را به پشت جادۀ شنی برساند،بنابر دستور قرارگاه نجف، نیروهای گردان جعفرطیار(ع) چندین ساعت در قایقها آماده بودند وسرانجام با عبور از آبراه صفین۳، حدود ساعت۴ بامداد بر سیلبند پیاده شدند و با اطلاع از اینکه لشکر۵نصر با پیشروی به دجله نزدیک شدهاست، یک گروهان با عبور از جادۀ روبهروی آبراه شریف به قرارگاه دشمن در جنوب جادۀ خندق رسید و ضمن پاکسازی ، برای الحاق منتظر نیروهای لشکر نصر ماند ولی خبری از آنها نشد. گروهان تا ساعت ۱۰صبح با دشمن درگیر بود پس از تحمل فشار دشمن و تأخیر در ورود لشکر نصر، ناچار به عقبنشینی و استقرار در پشت سیلبند شد.. بدین ترتیب در پایان روز نخست، گردانهای بلال و کربلا ضمن استقرار بر دژ ، به تأمین جادههای اطراف و تثبیت مواضع پرداختند. گردان جعفرطیار(ع) نیز با استقرار نیروی تأمین بر حدود ۱ کیلومتر از جادۀ شنی ، باقی نیروهایش را در خط دوم یعنی پشت خاکریزهای مقطعی مستقر کرد(همو، شناسنامۀ... ، ص۲۰۱-200؛ همو،اطلس...،ص۱۷۰).
گردانهای جعفرطیار(ع) و مالک اشتر ، در شب دوم عملیات حرکت خود را در شب۲۱اسفند۱۳۶۳ به سمت دجله آغاز کردند. گردان جعفرطیار(ع) که فقط یک گروهان به اضافه بود، با یک گردان تانک عراقی درگیر شد. گردان سلمان ، برای کمک به گردان حرکت کرد. نبود تأمین در جنوب جادۀ خندق، تشدید فشار دشمن نسبت به شب پیش، ورود انبوه تانکهای عراقی به منطقه، آتشهای پراکنده و مواضع ناشناختۀ دشمن، سدی در مقابل پیشروی گردانهای لشکر ولیعصر(عج) از جمله گردان جعفر طیار(ع) ایجاد کرده بود. نزدیک ظهر تعدادی از نیروهای لشکر۵ نصر و لشکر ۷۷ ارتش با تحمل فشار دشمن به منطقۀ عملیاتی لشکر۷، عقبنشینی کردند و در پشت خاکریزهای مُقَطع مستقر شدند. (کوچک، شناسنامۀ...، ص۲۰۲-201؛همو، اطلس...،ص۱۷۰).
با پایان روز دوم عملیات، گردان جعفرطیار(ع)به دلیل مجروح شدن و شهادت تعداد زیادی از نیروهایش، در مراحل بعدی عملیات شرکت نکرد و سرانجام لشکر۷ ولیعصر(عج) این گردان و گردانهای مالک اشتر و سلمان را که استعداشان بسیار کم و فرسوده شده بود، به عقب منتقل کرد (همو، شناسنامۀ... ، ص۲۰۴). در این عملیات از نیروهای گردان۳۷تن شهید، ۹۱تن مجروح و ۶ تن به اسارت دشمن درآمدند(تحقیقات...، بش).
ماموریت پدافندی در جزیرۀ مجنون شمالی(23اردیبهشت تا۳خرداد۱۳۶۴): بعد از عملیات بدر، ماموریت پدافند از پد۸ و آبراههای جمل، غدیر، نینوا و صفین درجزیرۀ مجنون شمالی به لشکر۷ولیعصر(عج) واگذار شد. گردان جعفرطیار(ع) از۲۳اردیبهشت دوباره به هورالهویزه بازگشت و با استقرار دو گروهان در سه پاسگاه آبی خندق، حُنین و بدر در عمق ۱۲ کیلومتری غرب جادۀ شهید همت اقدام به پدافند کرد. در این ماموریت دستههای هر گروهان به تناوب به منطقه اعزام و در محل پاسگاهها تعویض و جایگزین میشدند. یک گروهان رزمی نیز به همراه واحدهای پشتیبانی با استقراردر جادۀ شهید همت، احتیاط گروهانرا بر عهده داشت(کوچک، شناسنامۀ... ، ص۲۱۱-208؛ تحقیقات...، بش).
عملیات شهیدکاظمی درکردستان(اجرا نشده): گردان جعفرطیار(ع) از۲۴تیر۱۳۶۴ برای شرکت در عملیاتی موسوم به شهید کاظمی به کردستان اعزام شد. در این مأموریت نیروهای گردان در پادگان شهید کاظمی شهرستان قروه مستقر شدند و آموزشهای سخت رزم در کوهستان را گذراندند. این ماموریت به دلیل لغو عملیات در ۳۱ شهریور۱۳۶۳ به پایان رسید(نصاریپور).
عملیات والفجر۸: این نبرد از۲۰بهمن تا ۱اسفند۱۳۶۴ در مرز جنوبی استان خوزستان و جنوب جزیرۀ آبادان با هدف تصرف منطقۀ فاو و پیشروی به سمت امالقصر و قطع ارتباط کشور عراق با خلیجفارس اجرا شد. قرارگاه خاتمالانبیاء(ص) اجرای عملیات را با بهکارگیری دو قرارگاه عملیاتی کربلا و نوح بر عهده داشت(اطلس جنگ... ، ص۷۴؛ علایی،ج۲،ص۱۵۵؛ اردستانی،ص۱۶۹-170). لشکر۷ولیعصر(عج)تحتامر قرارگاه کربلا ماموریت داشت با استعداد ۹ گردان پیاده و با استفاده از دو نهر رسول(ابودگل) و انصار(عریض)، از محور۱ (با گردانهای عمار و حمزه در نقش خطشکن و گردان جعفرطیار(ع) در نقش نیروی در عمق )و محور۲ (با گردانبلال در نقش خطشکن و گردانهای کربلا و مالکاشتر در نقش نیروی در عمق) تک کند و ضمن انهدام و تصرف مواضع دشمن از انتهای شرقی شهرک فاو تا کوتحاجرشید(روستایی در جنوب شهر فاو عراق) ، پشت جادۀ سوم فاو- بصره پدافند کند و بنا به دستور تک خود را تا کنار خورعبدالله ادامه دهد. گردانهای سلمان، حضرترسول(ص) و علیبنابیطالب(ع) نیز احتیاط لشکر بودند(کوچک، شناسنامۀ...، ص۲۱۶؛ اطلس ...، ص۱۸۰).
گردان جعفرطیار(ع) با ۴ گروهان( سه گروهان رزمی و یک گروهان پشتیبانی) و در مجموع با استعداد ۴۰۰ نفر در این عملیات شرکت داشت. حد گردان از شرق نهر شماره۴ حنین تا شرق نهر شماره۱رسول تعیین شده بود. عقبۀ گردان در منطقۀ خودی نهر رسول بود .
. گردان جعفرطیار(ع) مأموریت داشت بعد از تصرف خاکریز بشکل ، با عبور نیروهایش از اروندرود ضمن پاکسازی نخلستان درمنطقۀ واگذار شده و با پیشروی تا جادۀ فاو- رأسالبیشه ضمن الحاقبا گردان حضرت زهرا(س) از لشکر ۱۹فجر موضع پدافندی بگیرد. ساعتی قبل از شروع مرحلۀ نخست عملیات،گلولۀ خمپارۀ دشمن موضع فرماندهی گردان جعفرطیار(ع) را هدف قرارداد بهطوریکه سقف آنجا کاملا تخریب شد، اما به کادر فرماندهی آسیبی واردنشد و گردان رأس ساعت مقرر آمادۀ اجرای مأموریت شد(همو، شناسنامۀ...، ص ۲۳۳- 232؛ سالمینژاد ، ص ۶۳۸)
در مرحلۀ اول عملیات والفجر۸ پس از آنکه گردان خط شکن عمار از چهار نقطه به خط دشمن یورش برد ، گردان جعفرطیار(ع) در نقش گردان موج دوم در شب اول با یک گروهان، خود را به ساحل دشمن رساند و با گردانهای عمار و حمزه تا جادۀ فاو- رأسالبیشه پیش رفت، اما شلیک مستمر دشمن به آنها اجازۀ استقرار نداد و به عقب برگشتند. با تصمیم قرارگاه تاکتیکیلشکر۷ گردان جعفرطیار(ع) در سمت چپ و گردان کربلا در سمت راست وگردان مالکاشتر در وسط خطحد واگذارشده و گردان علیبنابیطالب(ع) نیز در نقش دنبال پشتیبان وارد عمل شدند و با پیشروی تا انتهای نخلستان و استقرار، به پدافند پرداختند(کوچک، شناسنامۀ... ، ص۲۳۷-235؛همو، اطلس ...، ص۱۸۲-181).
لشکر۷ در ۲۳ بهمن ماموریت یافت در دو طرف جادۀ فاو- البحار استقرار یافته و حدفاصل تیپ قمربنیهاشم(ع) در سمت راست و لشکر امامحسین(ع) در سمت چپ را پوشش دهد و گردان جعفرطیار(ع) برای تحویل گرفتن خط جدید با دو گروهان، به خط(که به "ال" معروف بود) فرستاده شد دشمن در صبح ۲۴بهمن با یگانهای زرهی به مواضع گردان حمله کرد اما با انهدام چند تانک و تحمل تلفات ناچار به عقبنشینی شد اما روز بعد بار دیگر با تانک و نیروی پیاده و با استفاده از رخنۀ ایجاد شده میان گردان جعفرطیار(ع) و لشکر امامحسین(ع)، اقدام به پاتک کرد ولی با مقاومت نیروهای گردان و تحمل تعداد زیادی کشته و زخمی و انهدام یک دستگاه نفربر به عقب بازگشت. طی این پاتکها، تعدادی از نیروهای گردان جعفرطیار(ع) از جمله محمدزمان شالباف رئیس ستاد و حمید جولانی مسئول مخابرات گردان در کنار ۲۲ تن دیگر شهید و ت۷۱ تن نیز مجروح شدند. گردان جعفرطیار(ع) در شب ۲۷بهمن با تحویل خط به گردان کربلا از منطقه خارج و به عقبه منتقل شد. ( همو، اطلس...، ص۱۸۴-183؛همو، شناسنامۀ...، ص۲۳۸-237؛ سالمینژاد، ص۶۵۱-644؛ تحقیقات...، بش).
ماموریت پدافندی در منطقۀ پیچانگیزه(اردیبهشت۱۳۶۵): بهدنبال اجرای موفقیتآمیز عملیات والفجر۸ و ناامیدی نیروهای دشمن از بازپسگیری فاو، ارتش بعث عراق با اتخاذ سیاست جنگی جدیدی موسوم به "استراتژی دفاع متحرک"، عملیاتهای متعددی را در سرتاسر جبههها طراحی و اجرا کرد و توانست برخی از مناطق حساس را به اشغال خود درآورد. از-اینرو دشمن از ۱۰ اردیبهشت ۱۳۶۵در جبهۀ میانی و استان ایلام حملاتی را در مناطق عمومی فکه، شرهانی و پیچانگیزه آغاز و با اسارت جمعی از نیروهای ارتشی مستقر در مواضع پدافندی، بخشی از این مناطق را اشغال کرد. بهدنبال این حمله ، گردانهایی از لشکرهای۷ولیعصر(عج) برای مقابله با دشمن عازم منطقه شدند. گردان جعفرطیار(ع) نیز از روز ۲۱ اردیبهشت به این منطقه اعزام و در منطقۀ عمومی دشت عباس مستقر شد وماموریتاش پس از تثبیت منطقه به پایان رسید(رزاقزاده، ص۷۹-78؛ تحقیقات...،بش...؛ نصاریپور).
ماموریت پدافندی در منطقۀ فاو(ساحل اروندرود- 1تیرتا ۱مهر۱۳۶۵): گردان جعفرطیار(ع) در این ماموریت با استقرار در ساحل اروندرود به موازات جادۀ فاو- البحار، پدافند از خط ساحلی و تأمین عقبۀ نیروهای لشکر۷ را بر عهده گرفت. دشمن در این منطقه به اقدامات مختلفی دست زد از جمله رهاسازی لنج و کشتیهای حاوی مواد منفجره و اعزام غواص برای انهدام پل بعثت ( تنها راه ارتباطی و تدارکاتی نیروهای خودی درشبه جزیرۀ فاو با عقبه ) به همین سبب یکی از مسئولیتهای گردان، کشف و خنثیسازی اینگونه اقدامات دشمن بود. در این مأموریت پدافندی ۲تن از نیروهای گردان شهید و ۱ تن زخمی شدند( نصاریپور).
عملیات کربلای۴: این عملیات از۳ تا ۵ دی۱۳۶۵و با هدف تصرف ابوالخصیب، محاصرۀ نیروهای مستقر در شبهجزیرۀ فاو و تهدید بصره از جنوب اجرا شد. قرارگاه خاتمالانبیاء(ص) با چهار قرارگاه فرعی نجف، قدس، کربلا و نوح فرماندهی و هدایت این عملیات را برعهده داشت(کارنامۀ نبردهای ...،ص۹۷؛ علایی، ج۲،ص۲۸۰). لشکر۷ولیعصر(عج) زیرامر قرارگاه نوح مأموریت داشت با عبور از اروندرود در سه مرحله تک کند و ضمن انهدام نیروهای دشمن، جزیرۀ سهیل و جادۀ البحار و نفت وطنی را تصرف و سپس منطقۀ حد فاصل جادههای استراتژیک و البحار را در مقابل جزیرۀ مینو تأمین کند، ضمن آنکه موظف بود درمرحلۀ اول ازخط تیپ ۱۸ الغدیر عبور و درمرحلۀ دوم به عبور از خط لشکر۳۳ المهدی(عج) کمک کند. برابر طرح مانور لشکر۷،گردان جعفرطیار(ع) در مرحلۀ اول ماموریت داشت پس ازگردانهای کربلا و حمزه وارد عمل شود. ابتدا گردان کربلا خط اول دشمن در ساحل غربی اروندرود را تصرف و با لشکر۳۳ المهدی(عج) در جناح راست الحاق میکرد، سپس گردان حمزه برای تصرف پشت جزیرۀ سهیل وارد عمل میشد و به ناوتیپ ۱۳امیرالمومنین(ع) میپیوست. بعد از آن نیز گردان جعفرطیار(ع) برای نفوذ در عمق و تصرف جادۀ البحار وارد عمل میشد و بر این جاده با گردان امیرالمومنین(ع) الحاق میکرد(کوچک، شناسنامۀ...،ص ۲۵۰؛ همو، اطلس...، ص۱۹۵).
با شروع عملیات درروز ۳ دی۱۳۶۴، گردان کربلا نیروهایش را از اروندرود عبور داد و پس از درگیری در شمال و خارج جزیرۀ سهیل، توانست خط اول دشمن را شکسته، ساحل غربی اروندرود را پاکسازی و زمینۀ عبور گردان جعفرطیار(ع) را برای پیش-روی در عمق و تأمین جادۀ بصره- البحار مهیا کند. گردان جعفرطیار(ع) در ساعت۲۴ و در پی شکستهشدن خط دشمن ، در موج دوم و بهمنظور پاکسازی و توسعۀ رخنۀ ایجادشده و تأمین جادۀ بصره - البحار وارد عمل شد.گردان پس از ورود به خط اول دشمن، از دو معبرعملیاتیبا نیروهای باقیماندۀ عراقی درگیر شد و پاکسازی منطقه را آغاز کرد و خود را به جادۀ بصره- البحار رساند ولی از جناح راست یعنی منطقۀ لشکر ۳۳ المهدی(عج) در معرض تهدید جدی قرارگرفت و هیچ نیرویی از لشکر۳۳ نیز نتوانست با لشکر۷ الحاق کند. گردان جعفرطیار(ع) در ساعت۶:۲۰ صبح شروع به عقبنشینی به خاکریز دوم کرد که حین آن تعدادی از نیروهایش با شلیکهای مکرر دشمن از جناحها به شهادت رسیدند. پس از استقرار در خاکریز دوم و ایجاد خط پدافندی. با روشن شدن هوا، دشمن نیروی احتیاط زرهیاش را وارد عمل کرد، ولی پس از درگیری شدید مجبور به عقب نشینی شد و بار دیگر بار از روبهروی جزیرۀ سهیل به گردانهای کربلا و جعفرطیار(ع) پاتک و با بستن عقبه امکان تردد آنها را مشکل کرد، اما با فشاری که این دو گردان درساحل اروندرود به دشمن وارد آوردند، بخشی از معبرباز شد و نیروهای خودی توانستند به اروندرود برسندو شناکنان عقبنشینی کنند(کوچک، شناسنامۀ... ص ۲۶۱-258؛همو، اطلس...، ص۱۹۶-197).در این عملیات از نیروهای گردان ۶۰ تن شهید، ۷تن مجروح و ۱۲تن اسیر شدند(تحقیقات...، بش).
عملیات کربلای۵: این عملیات از ۱۹دی تا ۷بهمن۱۳۶۵و با هدف تصرف شلمچه و پیشروی بهسمت بصره اجرا شد. قرارگاه خاتمالانبیاء(ص)سپاهپاسداران با بهکارگیری سه قرارگاه کربلا، نجف و قدس فرماندهی این عملیات را برعهده داشت (اطلس فشرده نبردهایزمینی، ص۷۶). لشکر۷ولیعصر(عج) در شب اول عملیات، نیروی احتیاط قرارگاه قدس بود و از شب دوم زیرامر قرارگاه کربلا قرارگرفت و به مدت ۹ شب در محورهای نوک کانال پرورش ماهی، نون شکلیهای ۲۷، ۲۸ و ۲۹، اطراف نهر جاسم، اطراف نهرهسجان و نون شکلیهای ۱۲، ۱۳، ۱۴و ۱۵ وارد عمل شد(کوچک، شناسنامۀ...،ص۲۶۴؛ همو، اطلس...، ص۲۰۲).
گردان جعفرطیار(ع) به علت تلفات سنگینی که در عملیات کربلای۴ متحمل شده بود، در ۲۲ دی ۱۳۶۵ از مأموریت چهارم لشکر۷ولیعصر(عج) وارد عمل شد. در این روز قرار بود یگانهای تحتامر قرارگاه قدس از نهر دوعیجی حرکت کنند و ضمن رسیدن به اروندرود از کانال بهسمت نهر هسجان وارد عمل شوند. ازاینرو، گردانهای جعفرطیار(ع)، حضرت رسول(ص) و امیرالمؤمنین(ع) در داخل سنگر نونیشکل۳ مستقر و مهیای اجرای تک شدند اما تک اجرا نشد(همو، شناسنامۀ...،ص۲۸۲؛همو، اطلس...، ص۲۰۶).
در ۲۳ دی۱۳۶۵ گردان جعفرطیار(ع) از سمت راست جادۀ شنی ستاره- وحدت بهسمت کانال خط مقدم حرکت کرد و دو دسته از نیروهایش را زیرامرگردان امیرالمؤمنین(ع) قرارداد. گردان در تقاطع آسفالت و کانال با دشمن درگیر شد گردان امیرالمومنین(ع) برای کمک فرستادهشد و با افزایش فشار دشمن نیروهای این دو گردان عقبنشینی کردند و قرار شد مهندسی لشکر۲۰۰متر پایینتر از پیچ کانال خاکریز تعجیلی احداث کند(همو، شناسنامۀ...،ص۲۸۳-282؛همو، اطلس...، ص۲۰۷).
در ۲۴دی۱۳۶۵ نیروهای لشکر۷ وارد روستایی در منطقه شدند، ولی خاکریزهای احداث شده، ترکشگیر نداشت و دشمن از چهار طرف آنها را زیر آتش قرار داد ، بهطوریکه از نیروهای گردان ۲۷ نفر و از ۱۲۰نفر نیروهای مامور شده از قرارگاه نصرت به گردان، حدود۳۰ نفر باقی ماند و لشکر مجبور به عقبنشینی شد.(کوچک، شناسنامۀ...،ص۲۸۵؛ همو،اطلس...، ص۲۰۸). در عملیات کربلای۵ از مجموع نیروهای گردان جعفرطیار(ع) و نیروهای مأمور از قرارگاه نصرت ۶۶ تن شهید و ۱۰۹تن مجروح شدند(تحقیقات...، بش...)
عملیات نصر۴: این نبرد از ۳۱خرداد تا ۱۴تیر۱۳۶۶با رمز یا امامجعفرصادق(ع) در چهار محور و چهار مرحله، با هدف آزادسازی شهر ماووت، ارتفاعات ژاژیله، قشن، یال غربی ارتفاعات گلان، تپه دوقلو(بالوکاوه) و دشت باسوله در منطقۀ شمال شرق سلیمانیۀ عراق اجرا شد. لشکر۷ولیعصر(عج) در این عملیات مأموریت داشت تحتامر قرارگاه نجف تپههای۱،۲و۳ یال ارتفاع قشن مشرف به شهر ماووت را تصرف کند( کارنامۀ ...، ص۱۴۳؛کوچک،شناسنامۀ...، ص ۲۹۸). گردان جعفرطیار(ع) از مرحلۀ دوم عملیات به-منظور مقابله با پاتکهای دشمن و تثبیت مناطق تصرفشده با دو گروهان در خط و یک گروهان در احتیاط وارد عمل شد و مسئولیت قسمتی از خط پدافندی بر ارتفاع قشن را بر عهده گرفت. در این عملیات ۲تن از نیروهای گردان شهید و ۸ نفر مجروح شدند( نصاریپور).
مأموریت پدافندی در منطقۀ ماووت(20بهمن۱۳۶۶تا ۱۶فروردین۱۳۶۷): این مأموریت برای حفاظت از تپه های ۱، ۲، ۳ و تختهسنگی بر ارتفاعات قشن در شرایط سخت و برفگیر منطقه به گردان جعفرطیار(ع) واگذار شد. از مشکلات این مأموریت میتوان به بارش سنگین و ممتد برف و باران و در نتیجه مشکل تهیۀ آب،غذا و پشتیبانی از نیروهای در خط اشاره کرد. در این مأموریت از نیروهای گردان ۲تن شهید و ۱۷تن مجروح شدند(نصاریپور ؛ تحقیقات...، بش)
ماموریت پدافندی در منطقۀ عملیاتی والفجر۱۰: این عملیات از۲۴ تا ۲۹ اسفند۱۳۶۶ با هدف پیشروی به سوی سلیمانیۀ عراق و تصرف شهرهای حلبچه، خرمال، دوجیله، بیاره و طویله در جبهۀ شمالی و استان سلیمانیۀ عراق انجام شد. در این عملیات لشکر۷ولیعصر(عج)، ارتفاعات شنام و ریشن را تصرف کرد وگردان جعفرطیار(ع) پس از مأموریت پدافندی ماووت، برای پشتیبانی از گردانهای درخط پدافندی، در منطقۀ عمومی روستای گچینه بر ارتفاعات مشرف به شهر حلبچه مستقر شد.(اطلس جنگ ... ، ص ۹۹، کوچک، شناسنامۀ...،ص۳۲۶، نصاری )
ماموریت پدافندی در منطقۀ کوشک(1مرداد تا ۱۵مهر۱۳۶۷): در روز جمعه ۳۱تیر۱۳۶۷ و تنها سه روز پس از پذیرشقطعنامۀ شورای امنیت( قطعنامۀ ۵۹۸ سازمان ملل متحد در ۲۹ تیر ۱۳۶۶ مبنی بر پایان دادن جنگ ایران و عراق که در ۲۹ تیر ۱۳۶۷ ایران آن را پذیرفت) ارتش عراق بار دیگر از دو محور کوشک و شلمچه به داخل خاک ایران پیشروی کرد و ضمن تصرف کانال شهید ادب در محور شلمچه و تصرف جادۀ المهدی(عج)در محور کوشک، به حاشیه جادۀ اهواز- خرمشهر رسید و۳۰کیلومتر از آن را تصرف کرد. گردان جعفرطیار(ع) که این زمان در منطقۀ عمومی گچینه مستقر بود، از جبهۀ شمالغرب به جنوب بازگشت و بلافاصله به طرف جادۀ اهواز- خرمشهر حرکت کرد و همراه سایر یگانهای لشکر۷ به تعقیب دشمن پرداخت. با عقبنشینی ارتش عراق به پشت مرزهای بینالمللی، گردان جعفرطیار(ع) درمنطقۀ مرزی کوشک خط پدافندی تشکیل داد و تا ۱۵مهر۱۳۶۷در این منطقه مستقر بود(کوچک،اطلس...،ص۲۵۹-258؛ تحقیقات...، بش؛ نصاریپور).
گردان جعفرطیار(ع) پس از پایان دفاع مقدس: ساختار رزمی لشکر۷ولیعصر(عج) بار دیگر در۱۲آبان۱۳۶۷، تیپ محور شد و تیپ ۱ حضرت حجت(عج) اهواز، تیپ ۲ پیاده امامحسنمجتبی(ع) بهبهان و تیپ ۳ پیادۀ حضرت مهدی(عج) دزفول، تشکیل شد. گردان جعفرطیار(ع) از آن زمان در سازمان تیپ حضرت حجت(عج) قراردارد. این تیپ در سال ۱۳۶۹ش، پیرو ابلاغ محسن رضایی فرمانده وقت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مبنی بر تشکیل لشکر۷زرهی ولیعصر(عج)درخوزستان، به تیپ یک زرهی حضرتحجت(عج) تغییر نام داد و از نیمۀ اول ۱۳۸۷ش با ادغام ستاد لشکر۷ و منطقۀ مقاومت بسیج خوزستان و تشکیل سپاه استانی ولیعصر(عج)،این تیپ تحتامر نیروی زمینی سپاه پاسداران قرارگرفت و با نام تیپ مستقل زرهی حضرت حجت(عج) به اجرای ماموریت میپردازد(کوچک،اطلس...،ص۲۱؛همو،شناسنامۀ...،ص۳۵۳-352).
مآخذ: اردستانی، حسین، تنبیه متجاوز،بررسی تحولات سیاسی نظامی از تابستان ۱۳۶۱تا فروردین ۱۳۶۷، تهران: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس،۱۳۹۵ش؛ اطلس جنگ ایران و عراق، فشردۀ نبردهای زمینی،تهران: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس،۱۳۸۹ش؛ حسینی، سیدیعقوب، نبردهای سال۱۳۶۲تاپایان۱۳۶۴، تهران: ایران سبز،۱۳۸۹ش؛ رزاقزاده، امیر، اطلس راهنما ۳، ایلام در جنگ، تهران: مرکز مطالعاتوتحقیقاتجنگ سپاه پاسداران، ۱۳۸۳ش؛ سالمینژاد، عبدالرضا،حماسۀ لشکر۷ولیعصر(عج) در فتح فاو(گزارش عملیات والفجر ۸) جلد هشت،تهران: نیلوفران ۱۳۹۹ش؛ تحقیقات منتشر نشده گردان جعفر طیار، شناسنامۀ عملیاتی گردان جعفرطیار(ع)،سند بش، موجود در اداره کل حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس خوزستان. شهبازی، حمید(جانشین وقت گردان جعفرطیار(ع))مصاحبه با مؤلف، ۱۸ آذر ۱۴۰۲. علایی، حسین ، تاریخ تحلیلی جنگ ایران و عراق ، تهران: مرزوبوم، ۱۳۹۵ش،ج۱ ؛ همان،ج۲؛ عملیات خیبر(تصرف جزایر مجنون)، تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مرکز مطالعاتوتحقیقات جنگ ۱۳۸۲ش؛ عملیات کربلای۵، پیشروی در شرق بصره ، ضمیمۀ عملیات تکمیلی کربلای - 5 ،عملیات کربلای ۸ تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مرکزمطالعاتوتحقیقات جنگ،۱۳۸۳ش. ؛ کارنامۀ نبردهای زمینی،تهران: مرکزمطالعاتوتحقیقات جنگ، ۱۳۸۳ش.؛ کوچک، عبدالمحمد، اطلسلشکر۷ولیعصر(عج)،تهران: مرکز اسنادوتحقیقات دفاع مقدس، ۱۳۹۸ش.؛ همو، شناسنامۀ لشکر۷ولیعصر(عج) در دوران دفاع مقدس، تهران:مرکز اسناد و-تحقیقات دفاع مقدس،۱۴۰۰ش.؛ معینپور، محمود(از رزمندگان گردان جعفرطیار(ع))مصاحبه با مؤلف، ۲۵ دی ۱۴۰۲*نصاریپور،مجید(جانشین وقت گردان جعفرطیار(ع))مصاحبه با مؤلف، ۲۷آذر ۱۴۰۲.
/نعمتالله فرزامنیا/