خضرایی،  محمود ( ۱۵ خرداد ١٣٢۶ -۱ اسفند ۱۳۶۴)، فرمانده پایگاه سوم شکاری شهید نوژه همدان، فرمانده پدافند هوایی نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران.

او در شهر تهران متولد شد. پس از پایان تحصیلات ابتدایی، متوسطه و اخذ مدرک دیپلم ریاضی، در آزمون ورودی دانشکده افسری نیروی زمینی ارتش شرکت کرد و با قبولی در آن و انجام معاینات جسمانی و آزمایش ورزش، در ۸ مرداد ١٣۴۵ به جمع دانشجویان این دانشکده پیوست (نیرو ... ، فرم اطلاعات ... ). دوران تحصیلی سه ساله و شبانه روزی دانشکده افسری را با طی ١۴۴ واحد علمی و همچنین آموزش ها و دوره های خاص نظامی به پایان برد و در ٣١ شهریور ١٣۴٨ به اخذ دانشنامه کارشناسی و درجۀ ستوان دومی نائل آمد و برای طی دورۀ مقدماتی رسته‌ای، به مرکز آموزش پیاده در شیراز عزیمت کرد. او پس از طی دوره مذکور و خدمت در یگان های نیروی زمینی ارتش، به علت علاقه به خلبانی، داوطلب شد و با قبولی در معاینات پزشکی و دیگر آزمون های ورودی و تخصصی، در ۸ مرداد ۱۳۴۵ وارد دانشکده خلبانی نیروی هوایی ارتش شد. ستوان دوم دانشجو محمود خضرایی، دروس زبان و علمی پرواز را با موفقیت پشت سر گذاشت و پرواز مقدماتی را در پادگان قلعه مرغی با هواپیمای پایپر در ٢٩ خرداد ١٣۴٩ به اتمام رساند. پس از قبولی در آزمون جامع زبان، در ٢۴ مرداد ١٣۴٩ جهت طی دوره خلبانی جت به آمریکا عزیمت کرد (همان، فرم پرسنلی؛ رمضانی، ص ۶۶). ابتدا در پایگاه هوایی لکلند، سکنی گزید و با مرور زبان تخصصی و پیشرفته، موفق به اخذ مدرک دیپلم زبان شد و سپس به پایگاه هوایی ریس واقع در ایالت تگزاس رفت و دوره پرواز باهواپیمای تی ۴۱، جت زیر صوت تی ٣٧ و جت مافوق صوت تی ٣٨ را با موفقیت طی کرد و به دریافت نشان خلبانی نائل آمد. ٢۶ اسفند ١٣۵٠، به ایران بازگشت و از ۱۵ فروردین ١٣۵١ به کلاس زمینی هواپیمای اف ۵ در پایگاه یکم و از پانزدهم اردیبهشت ١٣۵١به کلاس پروازی اف ۵ در پایگاه چهارم شکاری مأمور شد. اختصاص او به هواپیمای اف ۵ در ٢۶ اردیبهشت ١٣۵١ نادیده فرض و ستوان دوم خضرایی از ۱ خرداد١٣۵١ جهت آموزش کابین عقب هواپیمای اف ۴ به پایگاه یکم مستقل شکاری معرفی شد. کلاس آموزش کابین عقب اف ۴، در ۱۵ اسفند ١٣۵١ خاتمه یافت و ستوان یکم خضرایی به پایگاه هفتم مستقل شکاری اختصاص یافت. جهت طی دوره کابین جلوی هواپیمای اف ۴، در ۱۵ بهمن ١٣۵٢ به پایگاه یکم شکاری منتقل شد. پس از پایان آموزش کابین جلو، در ۱ آبان ١٣۵٣ از پایگاه یکم شکاری به پایگاه هفتم منتقل. جهت طی دوره رزم مشترک، از ۵ مهر ۱۳۵۴ به فرماندهی آموزش های هوایی معرفی شد. سروان خضرایی کلاس زمینی هنر آموزگاری اسلحه هواپیمای اف ۴ را در ۱۲ اردیبهشت ١٣۵۵ به پایان رساند شد (نیرو، فرم وضعیت ... ، فرم پرسنلی). او یکی از یاران صدیق دکتر چمران وزیر دفاع وقت دولت جمهوری اسلامی ایران بود که برای فرو نشاندن غائله گروهک ها، به غرب کشور اعزام شد و خدمات شایانی انجام داد (قاضی میرسعید، ص ١٢١٧). دکتر چمران در سمت وزیر دفاع در اسفند ١٣۵٨ تقاضا کرد که خضرایی به منظور همکاری با بازرسی آن وزارتخانه، به صورت مأمور در اختیار وزارت دفاع باشد. سرگرد خضرایی پس از پایان مأموریت در وزارت دفاع، با آغاز جنگ تحمیلی در ۱ مهر ١٣۵٩، خود را به پایگاه یکم شکاری معرفی کرد (نیرو، فرم وضعیت). در طول دفاع مقدس درمأموریت‌های خطیر بسیاری شرکت داشت که برخی از آنها عبارتند از: در ۶ آبان ١٣۵٩ دو پرانه پرواز جهت انهدام نیروهای دشمن در غرب آبادان واقع در داخل نخلستان ها و توپخانه دشمن به خلبانی منوچهر محققی/محمود خضرایی و اسدالله فرهمند/ کیومرث حیدریان انجام گرفت که خسارات زیادی به دشمن وارد آمد (موسوی و دیگران، ج ۴، ص ۳۴۹). در ١٢:١٢، ۱۶ دی ١٣۵٩، یک دسته دوفروندی از هواپیما های اف ۵ یی به خلبانی محمد جعفر وارسته و هواپیمای اف۴ به خلبانی محمود خضرایی و اصغر باقری برای انجام پشتیبانی نزدیک هوایی از نیروهای خودی از پایگاه چهارم شکاری اعزام شدند (نمکی عراقی و دیگران، ج ۶، ص١٧٣). سر گرد خضرایی در ۱۵ فروردین١٣۶٠، در عملیات اچ ٣ حضور داشت. گروه پروازی البرز پس از سوخت گیری و برابر طرح قبلی، به سه دسته پروازی تقسیم شدند و دسته پروازی أنها شامل سه فروند هواپیمای اف ۴ جهت حمله به پایگاه اچ ٣ شمالی برنامه شده بود. بعد از بمباران اهداف و در حین انجام این عملیات شجاعانه و غرورآفرین، هواپیمای فانتوم به خلبانی سرگرد محمود خضرایی و کمک خلبانی اصغرباقری، مورد اصابت ترکش موشک زمین به هوای دشمن قرار گرفت و سوراخ هایی به اندازه پنج تا شانزده اینج در قسمت های مختلف زیر بدنه هواپیما و سوراخی به قطر چهار اینج در مدخل ورودی هوای پیشرانه چپ هواپیما ایجاد کرد و با پاره شدن لوله های حاصل هیدرولیک،فشار هیدرولیک هواپیما از دست رفته و به پیشرانه آنهم براثر ورود شئ خارجی صدمه وارد آمد. با وضعیت پیش آمده، امکان برگشت هواپیما به وطن غیر ممکن شد و خلبان از همراهی دسته پروازی بازماندند و درحالی که چرخ جلو هواپیما باز نمیشد، به ناچار در پایگاه پالمیرا در کشور سوریه و با چرخ بسته فرود آمدند و پس از طی طول باند پروازی این پایگاه، از باند خارج ودر کنار تپه خاکی انتهای باند متوقف شدند. در این رویداد، قسمت جلوی هواپیما ضربه شدیدی دیده و صدمات دیگری هم به دریچه های زیر هواپیما، مسلسل، رادار و نگهدارنده آن مخازن سوخت خارجی، سامانه فرود هواپیما وارد و براثر برخورد ترکش، چندین پارگی در نقاط مختلف هواپیما ایجاد شد. پس از رایزنی ها و پیگیری هایی که برای تعمیر و برگرداندن هواپیما به وطن از طریق ستاد نیروی هوایی، ستاد مشترک ارتش، وزارت امور خارجه و سایر مبادی به عمل آمد؛ معاونت آماد و پشتیبانی نیروی هوایی ارتش طرح بازسازی هواپیما را تهیه و اجرای آن را به گردان نگهداری پایگاه سوم شکاری شهید نوژه واگذار و اجرای این مأموریت را طی نامه ای در ٢٧ خرداد ١٣۶٠ ابلاغ کرد. سرانجام هواپیمای مذکور پس از تعمیر، توسط سرگرد محمود اسکندری و ستوان یکم محمد جوانمردی به ایران بازگردانده شد (همان، ج ۸، ص ۱۳۰ ) در همین راستا نامبرده از طرف فرماندهان ذی ربط مورد تقدیر و تشکر قرار گرفت (نیرو، فرم پرسنلی). هواپیمای سرگرد خضرایی (کابین جلو) و سروان حسن نیکوکار (کابین عقب) در ۷ خرداد ١٣۶٠ طی یک مأموریت برونمرزی، مورد اصابت موشک های پدافندی دشمن قرار گرفت و خلبانان در جنوب خرم آباد، مجبور به ترک اضطراری هواپیما شدند (موسوی و دیگران، ج ۱۱، ص ۵۵). صورت جلسه شورای پزشکی در ۱۰ خرداد ١٣۶٠ که در پرونده نامبرده وجود دارد، تصریح کرده است که سرگرد خضرایی به علت ترک اضطراری هواپیما، دچار شکستگی سر استخوان بازوی چپ شده و به چهار هفته استراحت نیاز دارد در کمیسیون نقل و انتقالات در ۲۰ خرداد ١٣۶٠، خضرایی از پایگاه یکم شکاری به پایگاه سوم منتقل شد. ۷ مرداد ١٣۶٠، به درجه سرهنگ دومی مفتخر و به سمت فرمانده پایگاه سوم شکاری منصوب شد. از ۱۰ مرداد ١٣۶٠ تا تعیین تکلیف نهایی پروازی،به معاونت عملیات نیروی هوایی ارتش منتسب گردید نامبرده از خلبانان با مهارت پروازی بالایی بود و در اکثر مأموریت های دوران دفاع مقدس به خصوص حمله به اچ ٣ شرکت داشت. به علت شجاعت، مدیریت، نظارت و فرماندهی خوب سرهنگ دوم موقت خلبان خضرایی در عملیات فتح المبین، بیت المقدس و مسلم بن عقیل،ازطرف معاون عملیاتی ستاد نیروی هوایی ارتش موردتقدیر قرار گرفت. سرهنگ دوم خضرایی در ۲ آبان ١٣۶١، به خلبان ارشدی ارتقا یافت. در زمان فرماندهی پایگاه سوم شکاری، به علت جدیت در امور محوله عملیاتی و جنگی، در ۱۵ مرداد ١٣۶٢ به دریافت شش ماه ارشدیت نائل آمد. ۹ آذر ١٣۶٢، به سمت فرمانده پدافند هوایی نیروی هوایی ارتش منصوب شد. سرهنگ خضرایی از ۱۵ دی ١٣۶٣، به عنوان فرمانده آموزش های هوایی نیروی هوایی ارتش معرفی شد (رمضانی و دیگران، ص ۶۸ و ۶٩). در ۱ اسفند ۱۳۶۴ سرهنگ خلبان عبدالرزاق درویش وسروان خلبان حسینی به اتفاق ۵١ نفر دیگر با هواپیمای ترابری اف ٢٧ موسوم به فرندشیپ مسافربری در حوالی اهواز،مورد تعقیب و اصابت موشک یک فروند هواپیمای میگ٢٣ دشمن قرار گرفتند و همگی به درجه رفیع شهادت نائل آمدند (نیرو، گواهی). در بین شهدا، حجت الاسلام محلاتی نماینده حضرت امام (ره) در سپاه پاسداران نیز حضور داشت سرهنگ فنی محمدرضا کشواد مدیر ماتریل معاونت لجستیکی نیروی هوایی ارتش و سرهنگ خلبان محمودخضرایی فرمانده وقت مرکز آموزش های هوایی، از افسران ارشدی بودند که در حادثه هواپیمای فرندشیپ به شهادت رسیدند و بر همین اساس مرکز آموزش های هوایی به نام او نام گذاری شد (خلیلی ودیگران، ١٣٩٨،ج ٢١، ص ۷۷). مجموع ساعات پروازی مشارالیه تا قبل از شهادت، برابر ١٧٨٣ ساعت می باشد (نیرو، فرم پرسنلی)

مآخذ: خلیلی، حسین و دیگران، اطلس نیروی هوابی ارتش در انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، تهران: مرکز راهبردی نیروی هوایی ارتش، ١٣٩٨ ش؛ رمضانی، رضا و دیگران، ١١٠ شهاب ثاقب، تهران: مرکز راهبردی نیروی هوابی ارتش، ١٣٩٩ ش؛ قاضی میرسعید، سیدحکمت، مردان آسمان، تهران: مرکز راهبردی نیروی هوابی ارتش، ١٣٩٩ ش؛ موسوی، سید اسماعیل و دیگران، تقویم مستند عملکرد نیروی هوایی ارتش، تهران:مرکز راهبردی نیروی هوایی ارتش، ١٣٩٧ ش؛ نمکی عراقی، علی رضا ودیگران، تاریخ نبردهای هوایی دفاع مقدس، ج ۶، تهران: مرکز راهبردی نیروی هوایی ارتش، ۱۳۹۶ ش؛ نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، فرم اطلاعات فردی، سند بی‌تا، سند بش، موجود در موزۀ انقلاب اسلامی دفاع مقدس و مقاومت؛ همان، فرم پرسنلی، سند بی‌تا، سند بش، موجود در همان‌جا؛ همان، فرم وضعیت خدمتی، سند بی‌تا، سند بش، موجود در همان‌جا؛ همان، گواهی شهادت، سند بی‌تا، سند بش، موجود در همان‌جا.

/ قاسم اکبری‌مقدم/