بهشت فاطمه سلام‌الله‌ علیها، بهشت فاطمه(س)، آرامستان،  آرامستانی واقع در  شمال شرقی شهر اردبیل که پیکر تعداد زیادی از شهدای دفاع مقدس در این مکان دفن شده است.

گلزار آرامستان بهشت فاطمه(س) با قدمتی ۲۰۰ سالهکه ساخت آن به دوره قاجار و عهد ناصری می رسد و و به‌نام به «باغ دالی» معروف بوده است که پس از تدفین پیکرهای پاک شهدای جنگ تحمیلی در این آرامستان به «بهشت فاطمه»، تغییر نام یافت. وسعت این گلزار آرامستان در حدود ۴۵۰۰۰ مترمربع است و در بافت قدیمی شهر، یعنی خیابان شهید آیت‌الله مدنی و در شمال شرقی اردبیل قرار دارد (عسگری).

           زمین آرامستان جزو فضا و محدوده عمومی شهر بوده و به شخص خاصی تعلق نداشته است و دیوارکشی قدیمی و غسال‌خانه در دهه ۴۰ شمسی و ... ، با همت خود مردم منطقه ساخته شده و واقف خاصی در این امر سهیم نبوده است. این آرامستان از زمان قاجار تا سال‌های سالقبل از تدفین شهدای دفاع مقدس به شکل سنتی و به‌وسیله اهالی این منطقه اداره شده است (همو).

            این مورد قابل ذکر است تا قبل از تأسیس سازمان آرمستان های شهرداری، با توجه به این‌که تدفین به شکل سنتی در آرامستان‌های مختلف شهر اردبیل صورت گرفتهمی گرفت،  و در هیچ کدام از آرامستان‌های این شهر قطعه خاصی با نام عنوان گلزار شهدای اردبیل که فقط مختص پیکر شهدا باشد، وجود ندارد و پیکر مطهر شهدا با توجه به محل زندگی و تولد آنها بوده استتدفین شده است.

      با توجه به این موضوع، گلزار بهشت فاطمه از لحاظ وسعت و بزرگی پس از آرامستان بهشت زهرا(س) و غریبان شهر اردبیل، به‌عنوان دومین آرامستان در اردبیلسومین جایگاه را دارد  است که و بیشترین پیکر تعداد پیکر شهدا در آن دفن شده و پذیرایکه شمار آن ۳۵۷ شهید است و از این تعداد ۳۴۰ شهید والامقام جنگ تحمیلی، ۱۵ شهید بمباران هوایی اردبیل(اسفند۱۳۶۶ش)، یک شهید گمنام (تاریخ؟؟؟) و یک شهید مدافع حرم(علی سیفی: ۱۳۹۶ش) است.

    و اشاره به این نکته هم ضرورری است که در بخش ورودی   گلزار بهشت فاطمه سه ورودی دارد و در ورودی شمالی آرامستان پیکرهای حدود ۷۵ شهید والامقام جنگ تحمیلیدفاع مقدس که اکثر آنها از یک عملیات هستند، در کنار هم دفن شده است که می‌توان آن را به عنوان قطعه‌ای با نام شهدا عنوان کرد که و مساحت آن در حدود ۱۵۰۰متر مربع است، اما بقیه پیکرهای شهدا به شکل نامنظم و در بخش‌های دیگر آرامستان دفن شده‌اند و دلیل آن درخواست خانواده شهدا مبنی بر دفن فرزندانشان در کنار دیگر اعضای خانواده شان بوده است(همو).

        از شهدای شاخص و فرماندهان شهید استان که در این گلزار دفن شده‌اند، می‌توان شهید والامقام محمدرضا رحیمی* (فرمانده بسیج سپاه اردبیل، شهادت: ۱۳۶۴ش)،  شهید نوجوان مرحمت بالازاده*(شهید شاخص دانش آموز، شهادت: ۱۳۶۳ش)، شهید نادر دیرین*(شهادت: ۱۳۶۶ش)، شهید شفیع حلیمی‌اصل*(شهادت: ۱۳۶۵ش) و شمار زیادی از دلاورمردان تاریخ ایثار و شهادت اردبیل را نام برداست (عسگری).

                توسعه آرامستان بهشت فاطمه در مورد توسعه آرامستان باید گفت که به دلیل قرارداشتن در هسته مرکزی شهر، امکان توسعه نداشتهکمتری داشت و حتی از مساحت آن به دلیل طرح‌های خیابان‌کشی کاسته شده بود با این وجود، بخشی از فضاسازی و طراحی و ساخت طاق‌های ورودی بهشت فاطمه به وسیله بنیاد شهید و امور ایثارگران اردبیل در (تاریخ؟؟؟؟) انجام گرفته است وو پس از تأسیس سازمان آرامستان های شهرداری شهر اردبیل در ۱۳۷۳ش، مدیریت آرامستان  بخشی از فضاسازی و طراحی و ساخت طاق‌های ورودی بهشت فاطمه به وسیله بنیاد شهید و امور ایثارگران اردبیل انجام گرفته است . پس از تأسیس سازمان آرامستان‌های استان اردبیل  در سال ۱۳۷۳ش، مدیریت و فعالیت ‌‌های آن برعهده این سازمان قرار گرفته که دارای تشکیلاتی همچون: شورای سازمان، هیئت مدیره و مدیرعامل است (همو).

          با همت سازمان آرامستان ها، زیباسازی بازسازی و فضاسازی  این گلزار، از سال ۱۳۹۳ش، با طرح همسطح‌سازی و یکسان‌سازی  قبور مطهر شهدا آغاز شده و سنگ مزارهای قدیمی و قفسه‌های شیشه‌ای بالای سر مزارها تخریب و سنگ مزارهایی با کیفیت بهتر و و طراحی معنوی و روحانی و دربردارنده تصویر شهد، تاریخ ولادت و شهادت، محل شهادت ای شهدا، آرم بنیاد شهید و پرچم ایران گرانقدر نصب شده است. امکانات رفاهی خاصی برای خانواده شهدا و زائرین قبور شهدا در نظر گرفته نشده است (همو).

          هر ساله به مناسبت‌های مختلفی چون دهه فجر انقلاب اسلامی، هفته دفاع مقدس، روز شهید و...، به پاس تکریم و گرامی‌داشت یاد و نام شهدای گلگون‌کفن ایران اسلامیاین آرامستان و شهر اردبیل مراسم یادبود و عطرافشانی و غبارروبی مزار شهدا و همچنین یادواره‌هایی با عناوین مختلف، با حضور مسئولین استانی و مردم در بخش ورودی شمالی آرامستان و در جوار قطعه ۷۵ شهید دفاع مقدس همیشه در صحنه اردبیل برگزار می‌شود. و پنج‌شنبه‌های هر هفته با حضور خادمین شهدا که به شکل داوطلبانه و گاهی با مشارکت برخی سازمان ها همچون بنیاد شهید، سازمان فرهنگی هنری شهرداری، بسیج و سپاه شهرستان اردبیل و ... ، در قالب در گلزار بهشت فاطمه مراسم قرائت دعا و پذیرایی از زائران قبور مطهر شهدا و با برپایی موکب های موقت انجام می ‌شود (همو؛ «مراسم...»، بش).

         از جمله امکاناتی که برای زائران قبور مطهر شهدا در نظر گرفته شدهو دیگر اموات در این آرامستان فراهم شده، می‌توان این موارد را نام برد: ترمیم و احداث آب‌خوری‌های متعدد، سرویس‌های بهداشتی، درخت ‌‌کاری و گل‌کاری و فضاسازی محوطه آرامستان ، نورپردازی و تهیه روشنایی مناسب جهت راحتی و بهره‌مندی زائران در هنگام شب و....

یکی از موارد مهم که از ۱۴۰۲ش توسط سازمان آرامستان های شهرداری اردبیل در آرامستان بهشت فاطمه طراحی و پیاده سازی شده،طرح ابتکاری نصب بارکد بر روی قبور مطهر شهداست که با استفاده از اپلیکیشن بارکدخوان و قراردادن آن بر روی بارکد نصب شده بر مزار شهدا می‌توان زندگی‌نامه و وصیت‌نامه شهید مورد نظر را مشاهده کرد (عسگری).

         از برنامه‌هایی که به‌وسیله سازمان آرامستان‌های استان  برای گلزار بهشت فاطمه در نظرگرفته شده، جداره‌سازی و استحکام دیوارها ، شکل‌دهی و معماری معنوی بیشتر به فضای گلزار و توسعه فعالیت‌های فرهنگی -ـ تبلیغی در راستای پاسداشت یاد و نام شهدای گرانقدر است  (همو).

        لازم به ذکر است این آرامستان در شهریور ماه ۱۳۹۵شش به دلیل حضور تعداد زیادی از پیکرهای شهدا و قدمت تاریخی این آرامستان، در فهرست آثار ملی ثبت شد («گلزاردرباره ... »، بش).

   مآخذ: «گلزار شهدای بهشت فاطمه اردبیل ثبت ملی شد» (بارگذاری:۲۸  شهریور۱۳۹۵)، خبرگزاری تسنیم، >(<www.tasnimnews.com>)، (دسترسی: ۹ شهریور۱۴۰۲)؛ مصاحبه با حجت‌الاسلام-والمسلمین محمد عسگری، محمد (مدیر سازمان آرامستان‌های استان اردبیل، شهرداری اردبیل)، مصاحبه با مؤلف ، ۳۱ مرداد۱۴۰۲؛ «مراسم عصری با شهدا در گلزار بهشت فاطمه(س) اردبیل»، (بارگذاری: مرداد ۱۳۹۶ش)، خبرگزاری ابصار نیوز(www.absarnews.ir)، دسترسی: بهمن ۱۴۰۳ش؛ .

/ عفت طاهری/