توکلی،  اصغر (10 اردیبهشت ۱۳۳۹- 26 اسفند ۱۳۶۳) مسئول محور تیپ ۴۴ قمر بنی‌هاشم(ع) سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.

  او در روستای دستگرد مهرآوران از توابع بخش گرکن جنوبی واقع در شهرستان مبارکه در خانواده‌ای مذهبی به دنیا آمد. پدرش، نادعلی، کشاورز و مادرش، اشرف کبیری، خانه‌دار بود. وی نقل می‌کند که در دوران بارداری بسیار محتاط بود، همیشه وضو داشت و از خوردن برخی غذاها پرهیز می‌کرد و از خداوند طلب فرزندی باایمان داشت (تحقیقات... >سرگذشت... <، بش). اصغر تحصیلات ابتدایی را در مهر ۱۳۴۴ در مدرسه‌ای در روستای کوشکیچه (توابع بخش گرکن جنوبی) آغاز کرد و در خرداد ۱۳۵۰ به پایان رساند. در همان سال در مدرسۀ راهنمایی پرتو مبارکه (دبستان دخترانه استاد شهریار کنونی)  درس خواند. با‌وجود فاصلۀ طولانی مدرسه تا منزل، او با تحمل سختی‌های مسیر، تحصیل خود را ادامه داد و در مهر ۱۳۵۳ وارد دورۀ متوسطه شد. او دورۀ دبیرستان را در مدرسۀ فاضل مبارکه (امام خمینی(ره) کنونی) شروع  و در ۱۳۵۷ش درس را رها کرد. بعد و در دوران دفاع مقدس در مجتمع آموزشی رزمندگان جنگ در رشتۀ اقتصاد و اجتماعی دیپلم گرفت. اصغر در فعالیت‌های ورزشی روستا بسیار فعال بود و یکی از اعضای تشکیل‌دهندۀ تیم‌های محلی فوتبال و والیبال در روستا و شهر مبارکه به شمار می‌آمد (توکلی، اکبر؛ جلالی).

  از سال۱۳۵۰ ش، اصغر در جلسات هیئت روستا که توسط یکی از روحانیون مبارز اداره می‌شد، شرکت می‌کرد و احکام و تفسیر قرآن را می‌آموخت. او در همان سال‌ها در نمازهای جماعت که در روستا برگزار می‌شد نیز حضور داشت. با‌وجود آن که جوانی پرشور و پای‌بند به اصول مذهبی بود، گاهی به‌دلیل حضور در مراسم‌های مذهبی و توجه به نمازهای جماعت، توسط هم‌کلاسی‌هایش تمسخر و تحقیر می‌شد. این تمسخرها به هیچ‌وجه نتوانست او را از مسیرش منحرف کند و همواره بر باورهای مذهبی‌اش استوار ماند (توکلی، اکبر).

  پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، خانۀ پدر اصغر به پایگاهی برای روحانیون مبارز تبدیل شده بود که برای تبلیغ انقلاب و آگاهی‌بخشی به مردم به آن جا می‌آمدند. این رفت‌وآمدها سبب شد تا خانوادۀ او نسبت به مسائل انقلابی هوشیار و حساس شوند. اصغر پیش از انقلاب به مطالعۀ آثار دکتر شریعتی، شهید  مطهری (ره) و همچنین کتاب «توضیح‌المسائل» امام خمینی (ره) می‌پرداخت. او یکی از افراد فعال در برگزاری و هدایت راه‌پیمایی‌ها در شهرستان مبارکه بود و دوستان خود را نیز به شرکت در این مراسم‌ها تشویق می‌کرد. همچنین نقش مهمی در توزیع اعلامیه‌های حضرت امام خمینی (ره) داشت و به فعالیت‌های فرهنگی علاقه‌مند بود و تلاش می‌کرد تا امر به معروف و نهی از منکر را انجام دهد (توکلی، اکبر).

  پس‌از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی در بهمن ۱۳۵۷، اصغر توکلی که از نیروهای انقلابی و وفادار به آرمان‌های امام خمینی (ره) بود، با همکاری گروهی از دوستان و هم‌رزمان خود، کمیتۀ انقلاب اسلامی را در شهر مبارکه تشکیل داد. این اقدام در آن دوران حساس، گامی اساسی برای استقرار امنیت، نظم و پاس‌داری از دستاوردهای انقلاب اسلامی در منطقه به شمار می‌رفت. اصغر و یارانش با ایثار و تلاش بی‌وقفه، در شرایطی که کشور، تازه از یک نظام مستبدانه عبور کرده بود و با تهدیدات داخلی و خارجی متعددی روبه‌رو بود، به سازمان‌دهی این کمیته پرداختند. این کمیته که از نخستین نهادهای انقلابی در شهرستان مبارکه به شمار می‌رفت، نقش محوری در برقراری آرامش و نظم در منطقه ایفا کرد. توکلی با هوشمندی و روحیۀ انقلابی، افرادی مخلص و متعهد را در کنار خود جمع کرد تا این مأموریت خطیر را به بهترین شکل به انجام برسانند. این کمیته علاوه‌برمقابله با عوامل ضدانقلاب و اخلال‌گران، در ارائۀ خدمات به مردم، حل مشکلات اجتماعی و کمک به محرومان نیز فعال بود. او با اخلاق و رفتار مثال‌زدنی خود، اعتماد و حمایت مردم را به ‌دست آورد و به ‌سرعت کمیتۀ انقلاب اسلامی را به نهادی تأثیرگذار و مؤثر در شهرستان مبارکه تبدیل کرد. تشکیل این کمیته تحت هدایت وی، نمونه‌ای از درایت و تعهد او به انقلاب و مردم بود و پایه‌گذار امنیت و انسجام در منطقه شد.

  در اردیبهشت ۱۳۵۸، پس‌از صدور فرمان تاریخی امام خمینی (ره) مبنی بر تشکیل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، اصغر در مقام یکی از پیشگامان و بنیان‌گذاران سپاه در شهرستان مبارکه وارد عمل شد. او که عمیقاً به آرمان‌های انقلاب اسلامی و رهنمودهای امام راحل اعتقاد داشت، با روحیه‌ای انقلابی و دلسوزانه، به سازمان‌دهی این نهاد تازه‌ تأسیس در منطقه پرداخت. توکلی با شناخت دقیق از شرایط حساس آن دوران و نیاز به تقویت امنیت و نظم در منطقه، نقش مؤثری در ایجاد ساختارهای اولیه سپاه ایفا کرد. او با جمع‌آوری نیروهای انقلابی، متعهد و شجاع از میان جوانان شهر، پایه‌های این نهاد انقلابی را در مبارکه بنا نهاد (جلالی؛ توکلی، اکبر؛ باقری).

  در اردیبهشت ۱۳۵۹، سلطنت‌طلبان و اشرار خودفروخته با هدف ایجاد ناامنی و تضعیف پایه‌های نظام نوپای جمهوری اسلامی در پادنای سمیرم (شهری در جنوب استان اصفهان) ، فعالیت‌های خراب‌کارانۀ خود را شدت بخشیدند. شورش و شرارت آن‌ها با فرماندهی سرکرده‌ای به نام «ایرج‌خان» در این منطقه به اوج خود رسید. در این شرایط بحرانی، توکلی که همواره در صف اول مبارزه با ناامنی و دفاع از انقلاب قرار داشت، به‌سرعت در ۱۵ اردیبهشت همان سال با سمت مسئول گروه، همراه نیروهای سپاه از شهرستان مبارکه، عازم این منطقه شد تا با شورشیان مقابله کند و امنیت را به منطقه بازگرداند (باقری).

  پس‌از پایان این مأموریت، یک دورۀ آموزشی در پادگان غدیر اصفهان گذراند. پس‌از آن به همراه گروهی از نیروهای سپاه مبارکه به کردستان اعزام شد. در ۴ بهمن ۱۳۵۹، مأموریت خود را در این منطقه با سمت مسئول گشت و برقراری امنیت در شهر سنندج آغاز کرد. او از ابتدای حضورش نیروها را هدایت و توجیه می‌کرد و با روحیه‌ای قوی به آنان می‌گفت: «در این مأموریت، شب و روز برای ما یکسان است. این جا جنگ میان اسلام و کفر است و باید تا آخرین لحظه به ندای امام پاسخ دهیم». نیروهای او همیشه در حالت آماده‌باش بودند و تنها برای نماز پوتین‌های خود را درمی‌آوردند. اصغر با محاصره و آزادسازی روستای آویهنگ (توابع بخش کلاترزان شهرستان سنندج) توانایی‌های خود را به نمایش گذاشت. رفتار او با اهالی کرد منطقه، بسیار محترمانه و تحسین‌برانگیز بود و این برخوردها سبب شد که حمایت مردم منطقه در تأمین مواد غذایی برای نیروهایش جلب شود (جلالی؛ توکلی، اکبر).

  توکلی در ۱۳۵۹ ش با دختردایی خود، شهلا کبیری، ازدواج و زندگی خود را در منزل پدری‌اش آغاز کرد. اصغر با ملاطفت و مهربانی بسیار با همسرش برخورد می‌کرد و همواره به او احترام می‌گذاشت. زندگی مشترک آن‌ها ۴ سال بیش‌تر طول نکشید و حاصل آن دو پسر است (تحقیقات ... >زندگی‌نامه... <، بش).

  پس‌ازآن به تیپ ۸ نجف اشرف پیوست و در عملیات فتح‌المبین (۲ فروردین ۱۳۶۱) ، که در جبهۀ جنوب، شوش و دزفول با هدف آزادسازی منطقۀ غرب رودخانۀ کرخه و جادۀ دزفول - دهلران صورت گرفت، با سمت فرمانده گروهان امام حسین(ع) ، یکی از گردان‌های این تیپ در این عملیات شرکت کرد. توکلی در این عملیات از ناحیۀ سر مجروح و روانۀ بیمارستان شد؛ ولی با شروع عملیات بیت‌المقدس (۱۰ اردیبهشت ۱۳۶۱)  که در جبهۀ جنوب غرب رود کارون، با هدف آزادسازی خرمشهر و هویزه و جادۀ اهواز - خرمشهر از برد توپخانۀ دشمن برنامه‌ریزی شده بود، با‌وجود منع پزشکان، به جبهه رفت و فرماندهی یک گردان رزمنده از تیپ ۸ نجف اشرف را متقبل شد. او و نیروهایش جزو اولین گروه‌هایی بودند که پس‌از آزادی خرمشهر قدم بر خاکش گذاشتند.

  بعداز آن، در عملیات رمضان (۲۲ تیر ۱۳۶۱) که در جبهۀ جنوب شرق بصره با هدف تهدید بصره از شرق و حضور در حاشیۀ شط‌العرب طرح‌ریزی شده بود، با سمت فرمانده یکی از گردان‌های تیپ ۸ نجف اشرف شرکت کرد و برای چندمین بار مجروح شد. به علت شدت مجروحیت تا مدتی نتوانست به جبهه بازگردد. اصغر با آموزش کارگران کارخانه‌ها جهت اعزام به جبهه، دِین خود را به شهدا ادا می‌کرد (توکلی، اکبر).

  حدود یک سال بعد به تیپ ۴۴ قمر بنی‌هاشم پیوست و در عملیات والفجر ۴ (۲۷ مهر ۱۳۶۲)، در جبهۀ شمال در منطقه سلمانیه پنجوین با هدف تصرف درۀ شیلر و پنچوین و انسداد معابر تردد ضدانقلاب با سمت فرمانده گردان رسالت این تیپ شرکت کرد. پس‌از آن به سپاه بازگشت و مسئولیت حفاظت فیزیکی شخصیت‌ها در سپاه مبارکه را عهده‌دار شد. در عملیات خیبر (۳ اسفند ۱۳۶۲) ، در جبهۀ جنوب تالاب هورالهویزه (هورالعظیم، غرب دشت آزادگان) با هدف عبور از هور و تهدید بصره با سمت مسئول محور تیپ ۴۴ قمر بنی‌هاشم حاضر شد و با این که همه فکر می‌کردند به‌دلیل بمباران و آتش زیاد دشمن، وی در ابتدای عملیات به شهادت می‌رسد، او با تلفات کم توانست خط دشمن را در هم بریزد. پس‌از این عملیات، توکلی از طرف سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شهرستان مبارکه به سمت مأمور مبارزه با مواد مخدر شهر مبارکه منصوب شد. او با دل‌سوزی و تعهد کامل، تمام تلاش خود را برای راهنمایی و ارشاد معتادان به کار گرفت و برنامه‌های ترک اعتیاد را با هدف نجات جان آن‌ها و بازگرداندن افراد به جامعه پیگیری کرد. اصغر با ایمان عمیق به قدرت تغییر انسان‌ها و باور به فطرت پاک آن‌ها، پی‌درپی در تلاش بود تا وجدان خفتۀ معتادان را بیدار و آن‌ها را به مسیر درست هدایت کند. تلاش‌های او نتیجۀ مثبتی داشت و بسیاری از کسانی که تحت تأثیر این برنامه‌ها قرار گرفتند، پس‌از رهایی از اعتیاد، به جبهه‌های جنگ پیوستند و به جمع شهدای انقلاب اسلامی ملحق شدند. اصغر اعتقاد داشت که انسان‌ها ذاتاً حقیقت‌جو و خداپرست هستند و تنها نیاز به بیداری دارند. با سخنان حکیمانه و سنجیده‌اش، توانست قلب‌ها و ذهن‌های بسیاری را به سمت خداوند و ارزش‌های اسلامی هدایت کند و اثری ماندگار در مسیر اصلاح و نجات جامعه بر جای بگذارد (جلالی؛ توکلی، اکبر).

  اصغر توکلی پس‌از بازگشت به جبهه، در عملیات بدر (۲۰ اسفند ۱۳۶۳) ، که در جبهۀ جنوب، هورالهویزه، با هدف قطع جادۀ بصره-العماره و تهدید بصره از شمال انجام شد، شرکت کرد. او که معاون فرماندهی گردان محرم از لشکر ۸ را به عهده داشت، پس‌از ۵ شبانه‌روز نبرد بی‌امان و سخت، سرانجام براثر انفجار گلولۀ توپ به دیدار خدا شتافت و پیکر پاکش در زادگاهش، روستای دستگرد مهرآوران، به خاک سپرده شد (جلالی؛ توکلی، اکبر؛ لشکر...؛ یوسفی کوپایی، ص ۸۲-۸۷).

  این شهید، انسانی با سعۀ‌صدر و تحمل بسیار در مواجهه با مشکلات بود وعلاقۀ فراوانی به خواندن ادعیه و زیارت عاشورا داشت. او به یاری مظلومان می‌پرداخت و هر کاری که از دستش برمی‌آمد، برای کمک به آنان انجام می‌داد. احترام به خانواده‌های شهدا برای او اهمیت ویژه‌ای داشت و به همین دلیل، هر هفته به دیدار آن‌ها می‌رفت و با آنان هم‌دردی می‌کرد. اصغر همواره در اشتیاق وصال با معبود و کسب افتخار شهادت بود و معتقد بود که این مقام، شایستگی و آمادگی می‌طلبد؛ بنابراین با اخلاص و تلاش، در پی دست‌یابی به این جایگاه والا بود. او نمازهای شب را با حالتی خالصانه و با سوز قلبی می‌خواند و دعای هر شبش «اَللّهُمَّ ارْزُقْنا تَوْفِیقَ الشَّهادَةِ فِی سَبِیلِکَ» بود. او همواره با وضو بود و این طهارت درونی و بیرونی، به روح او لطافت و آرامش خاصی می‌بخشید (تحقیقات... >زندگی‌نامه<، بش).

  برادر شهید خاطره‌ای از دیدار خود و مادرش با سردار شهید حاج احمد کاظمی در لشکر ۸ نجف اشرف نقل می‌کند. حاج احمد کاظمی از مادرم پرسید: چقدر اصغر را می‌شناختید؟ مادرم در جواب گفت: من همیشه اصغر را در زمان جنگ می‌دیدم که به سمت جبهه می‌رود. سپس حاج احمد گفت: «اصغر نه تنها یک فرد باهوش بود، بلکه یک تفکر و اندیشه بود. او به گردان خود چنان نظم و انضباطی می‌داد که در تمامی عملیات‌ها با کم‌ترین تلفات، موفق به پیروزی می‌شد». در نهایت، سردار کاظمی ادامه داد: «تنها عیب اصغر این بود که هیچ عیبی نداشت». برادر شهید  ادامه می‌دهد: اصغر به‌عنوان نماینده‌ای از نسل خود، در دوران سخت و پرچالش انقلاب اسلامی، همواره با شجاعت و ایثار در راه دفاع از میهن گام برداشته بود. او فرمانده‌ای مؤثر و محبوب بود که با ایجاد روحیۀ همکاری و هم‌بستگی میان نیروهایش، آن‌ها را به سوی پیروزی هدایت می‌کرد، همواره در کنارشان می‌ماند و از آن‌ها حمایت می‌کرد؛ نه فقط از لحاظ مادی که از نظر روحی و روانی نیز به نیروهایش قوت قلب می‌داد و باعث می‌شد که رزمندگان با اعتماد به نفس بیش‌تری در برابر دشمن ایستادگی کنند. اصغر اعتقاد داشت که هدف اصلی او خدمت به مردم و کشور است، نه دست‌یابی به قدرت. او با ایمان راسخ به اصول اسلامی و انسانی، تنها هدف خود را دفاع از میهن و خدمت به جامعه قرار داده بود (توکلی، هادی).

  در بخشی از وصیت‌نامۀ اصغر توکلی آمده است: «ازموقعی که توانستم فکر کنم و به حدی رسیدم که دیگر موقع خودشناسی هست و زندگی را تشخیص دادم، به این نتیجه رسیدم در دنیا دو کار اساسی باید کرد. ۱ - اطاعت از امر و دستورات خداوند تبارک‌وتعالی؛ ۲- نافرمانی از شیطان و هوای نفس خویش که این شیطان خیلی روباه‌صفت و حیله‌گر و مکار می‌باشد و اگر در این دو کار اساسی موفق شدیم، می‌توانیم کلید بهشت را که شهادت در راه خداوند است به دست آوریم. چند تذکر به برادر پاسدار دارم: شما ای ایثارگران و ای عصاره‌های انقلاب و ای راهیان شب و ای دوستداران اسلام و انقلاب و امام! و شما ای آبیاری‌کنندگان گل‌های خونین انقلاب! شما که با ایثارگری خود در جبهه‌های غرب و کردستان و جنوب نشان دادید که چگونه باید از دستاوردهای انقلاب حفاظت نمود! تقاضا می‌کنم که دست یکدیگر را بگیرید و راه شهدا را بروید که حتماً در آن شقاوت و پیروزی است. از ولایت‌فقیه پشتیبانی کنید که همان راه انبیا و اولیا خداوند تبارک‌وتعالی است. هر پرچمی که از دست سرداری از سرداران اسلام افتاد، شما بردارید و مانند سردار رشید انقلاب امام حسین، حضرت عباس، با دست‌های ‌بریده از اسلام دفاع نمایید. بدانید که شما امانتی هستید بر روی زمین که بازخواهید گشت. مأموریت خود را به‌خوبی انجام بدهید» (بش).

  پس‌از شهادتش، برای گرامی‌داشت یاد و خاطرۀ وی و معرفی شخصیت و دلاوری‌هایش، دو کتاب با عناوین ستارگان مبارکه ۲ (خاطرات سردار شهید  اصغر توکلی)  و تو هم بیا؛ زندگی سردار شهید  اصغر توکلی از طلوع تا غروب به چاپ رسید. این آثار، ضمن به تصویر کشیدن زندگی و رشادت‌های شهید  شرافت و دیگر هم‌رزمان او، گوشه‌هایی از مقاومت و ایثارگری‌های این قهرمانان انقلاب را به نسل‌های بعد منتقل می‌کنند. همچنین در زادگاهش، به پاس رشادت‌ها و فداکاری‌های این شهید ، خیابانی به یاد او نام‌گذاری شده‌است. این اقدام در راستای زنده‌نگه‌داشتن یاد و خاطرۀ شهید والگوسازی برای نسل‌های آینده، گامی مؤثر در پاس‌داشت ارزش‌های انقلاب اسلامی و آرمان‌های والای شهدا به ‌شمار می‌آید (توکلی، اکبر).

  مآخذ: باقری، ابراهیم (هم‌رزم شهید ) ، مصاحبه با مؤلف، ۱۰ دی ۱۴۰۳؛ تحقیقات منتشرنشدۀ بنیاد شهید و امور ایثارگران شهرستان مبارکه (ویژگی‌های اخلاقی شهید  اصغر توکلی) ، بی‌تا، موجود در اداره‌کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان اصفهان؛ همان (سرگذشت‌پژوهی شهید  اصغر توکلی) ، بی‌تا، موجود در همان‌جا؛ توکلی، اصغر، وصیت‌نامه، سند مورخ ۲۲ اسفند۱۳۶۲، سند بش، موجود در همان‌جا؛ توکلی، اکبر (پسرعمو و هم‌رزم شهید ) ، مصاحبه با مؤلف، ۳۰ مرداد ۱۴۰۳؛ توکلی، هادی (برادر شهید ) ، مصاحبه با همو، ۴ مهر ۱۴۰۳؛ جلالی، عبدالله (هم‌رزم شهید ) ، مصاحبه با همو، ۲۳ آبان ۱۴۰۳؛ لشکر ۱۴ امام حسین(ع)، گواهی تأیید مسئولیت، سند بی‌تا، سند بش، موجود در اداره‌کل حفظ آثار ونشر ارزش‌های دفاع مقدس استان اصفهان؛ یوسفی کوپائی، محمدرضا، سرداران سپاه توحید: یادنامۀ جمعی از سرداران شهید  لشگر زرهی ۸ نجف اشرف، اصفهان: لشکر زرهی ۸ نجف اشرف، ۱۳۷۵ ش.

/علی‌اکبر اسلانی بیشه/