فرهنگ اَعلام شهدا: استان سمنان، اثری مکتوب و مرجع دربارة زندگی‌نامۀ شهدای استان سمنان، در فاصلۀ سال‌های ۱۳۵۰ تا ۱۳۹۲ش.
بنیاد شهید و امور ایثارگران، با هدف تهیۀ منبعی جامع و نیز بنا بر توصیه‌های آیت‌الله سید علی خامنه‌ای، رهبر انقلاب اسلامی ایران، مبنی بر حفظ و نشر آثار انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی («بیانات ...» ) بر آن شد تا دربارۀ زندگی‌نامۀ شهدای هر استان، از ۱۳۵۰ تا ۱۳۹۲ش (زمان چاپ این اثر، « فرهنگ ... ») آثاری را تهیه‌کند؛ در نتیجه، از ۱۳۸۵ ش، اقدام به تالیف و انتشار کتاب‌هایی با نام فرهنگ اَعلام شهدا، به تفکیک استان‌های کشور کرد؛ بدین ترتیب، تدوین کتاب فرهنگ اَعلام شهدا: استان سمنان، به معاونت پژوهش و ارتباطات فرهنگی بنیاد شهید و امور ایثارگران استان سمنان واگذار و تدوین زندگی‌نامۀ شهدای استان سمنان، از نخستین شهید این استان (فرهاد صفا/ تاریخ شهادت: مرداد ۱۳۵۴) آغازشد (فریدون).
برای تهیۀ این اثر، گروهی متشکل از ۵۹ تن، در قالب دو زیرگروه شورای علمی، و شورای سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی، و نیز کارگروه‌های تخصصی_ اجرایی همکاری داشتند. این افراد، متشکل از نمایندگان بنیاد شهید و امور ایثارگران همۀ شهرستان‌های استان سمنان بودند. این طرح در دورۀ مدیریت حسن فریدون، در معاونت پژوهش بنیاد شهید و امور ایثارگران سمنان آغازشد و آثار تهیه و تدوین‌شده ماحصل آن، به‌چاپ‌رسید.
شیوه و راه‌کار جمع‌آوری اطلاعات بدین ترتیب بود که در هر شهرستان، کار به گروهی به سرپرستی رئیس بنیاد شهید همان شهرستان واگذارشد و دفترچه‌هایی چهاربرگی، در ۲۲ زیربخش در اختیار افراد قرار داده‌شد تا هر یک از بخش‌ها، جداگانه پاسخ داده‌شوند. روش جمع‌آوری اطلاعات بر اساس اسناد موجود در بنیاد شهید و امور ایثارگران استان و شهرستان‌های تابعه بود؛ هم‌چنین در صورت وجود ابهام یا کمبود اطلاعات، با خانواده‌های شهدا و افراد آگاه مصاحبه‌می‌شد و در نهایت، اطلاعاتی که بنیاد شهید مرکز تدوین کرده‌بود، به‌منظور بررسی نهایی، برای بنیاد فرستاده‌می‌شد و پس از تأیید بنیاد، همۀ مسئولان کارگروه‌ها و روسای بنیاد شهید شهرستان‌ها موظف بودند اطلاعات هر شهید را مطالعه و مقابل نام و مشخصات هر شهید وارد و مهر و امضا کنند و در نهایت، آن را برای چاپ به تهران بفرستند (همو).
کتاب فرهنگ اَعلام شهدا: استان سمنان، ۲هزار و ۶۳۶ مدخل دارد که به ترتیب حروف الفبا تنظیم‌شده‌اند. از این شمار، ۲۶۲۸ تن مرد و ۸ تن زن هستند (فرهنگ ... ، ص۳۱۵ ). در آغاز کتاب، نشر شاهد، مطلبی با عنوان «سخن ناشر»، مشتمل بر توضیح کوتاهی دربارة مجموعۀ مجلدات فرهنگ اَعلام شهدا آورده‌است ( فرهنگ ... ، ص هفت). در ادامه، مرکز مطالعات و پژوهش‌های بنیاد شهید و امور ایثارگران، در بخش مقدمه، توضیحاتی دربارۀ اهداف، ضرورت، پیشینه، دامنۀ زمانی و روش اجرای طرح، مشکلات و محدودیت‌ها‌ی مترتب بر آن آورده‌است (فرهنگ ... ، ص نه - سیزده). بخش بعدی، راهنمای استفاده از کتاب و تعریف واژگان و مفاهیم تخصصی است. سپس موقعیت جغرافیایی و ویژگی‌های استان سمنان به تفکیک شهرستان‌ها بیان‌شده‌است. (ص هشت- سی‌و‌نه).
ذیل هر مدخلِ، زندگی‌نامۀ شهید، شامل اطلاعاتی از تاریخ تولد، محل تولد، نام و شغل پدر و مادر و سال فوت آن‌ها، تحصیلات، وضعیت اشتغال و تأهل، شمار فرزندان، یگان اعزامی و مسئولیت در جبهه، تاریخ، محل، نحوۀ شهادت و محل دفن آمده‌است. برای نمونه، ذیل مدخل «شادلو، مرتضی»آمده‌است:
«3 فروردین ۱۳۳۸ در روستای محمدآباد از توابع شهرستان گرمسار به دنیا آمد. پدرش حاج علی، دامدار بود و مادرش صدیقه صابری نام داشت و خانه‌دار بود. تا پایان دورۀ متوسطه در رشتۀ انسانی درس خواند و دیپلم گرفت. فرماندۀ پشتیبانی جنگ جهاد سازندگی سمنان بود. ازدواج کرد و صاحب یک دختر شد. ۲۳ بهمن ۱۳۶۳ در سردشت بر اثر انفجار مین و اصابت ترکش به قلب و چشم شهید شد. مزار وی در گلزار شهدای زادگاهش واقع است» (ذیل نام).
یکی از ایرادات وارد و نقاط ضعف کتاب، بی‌توجهی و وجود اغلاط در ضبط دقیق محل دفن برخی از شهدا، محل تولد، سطح تحصیلات و جز آن‌هاست؛ برای نمونه؛ محل دفن شهید فریدون شاه‌حسینی، فرزند گل‌محمد روستای فروان آمده‌است؛ در حالی که وی در روستای کندقلیخان به خاک سپرده‌شده‌است (ذیل نام). یا محل تولد شهید خیرالله گیلوری، روستای چشمه‌مُلک است که به اشتباه فروان آمده‌است (ذیل نام ). هم‌چنین محل تولد شهید جمشید گلینی روستای رمضان‌قره است که به اشتباه، باز هم فروان آورده‌شده‌است (ذیل نام). یا سطح تحصیلات شهید محمدعلی گلینی، سال سوم کارشناسی آمده که در واقع، سال سوم هنرستان کشاورزی کرج درست است (ذیل نام). از ضعف‌های دیگر کتاب ، نیاوردن نام خانوادگی مادران شهداست.
پایان‌بخش کتاب «ضمائم» است که در آن، برگه‌های استخراج اطلاعات شهید، نمودارهای مربوط به اطلاعات، نقشه‌ها و جز آن‌ها آمده‌است(ص۳۱۰-335).
این اثر تا ۱۴۰۳ ش، یک نوبت و در قطع رحلی، از سوی نشر شاهد در تهران منتشر شده‌است.
مآخذ: «بیانات مقام معظم رهبری در ویژه‌نامۀ هفتۀ دفاع مقدس» (بارگذاری: ۳۰ مهر ۱۳۹۷)، پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری، <www.leader.ir> ( دسترسی: ۴ دی ۱۴۰۳)؛ فرهنگ اَعلام شهدا: استان سمنان، به کوشش مرکز مطالعات و پژوهش‌های بنیاد شهید و امور ایثارگران، تهران: شاهد، ۱۳۹۲ش؛ فریدون، حسن (معاون وقت پژوهش و ارتباطات فرهنگی بنیاد شهید و امور ایثارگران استان سمنان)، مصاحبه با مؤلف، ۵ دی ۱۴۰۳)؛ پایگاه اطلاع‌رسانی فرهنگ ایثار و شهادت نوید شاهد، < www. semnan.navideshahed.com>، تاریخ دسترسی ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۴.