چَقایی، کوروش (31 شهریور ۱۳۴۵-19 خرداد ۱۳۶۶) فرمانده گردان مسلم ابن عقیل(ع) از تیپ مستقل ۲۱۲ حمزه سیدالشهدا(ع) نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.
وی در خانواده‌ای مذهبی در محله جوانشیر شهرکرمانشاه* به دنیا آمد (موسوی، ص۲۲۹؛ چقایی). پدرش حاجیمراد (12 تیر ۱۳۲۶-3 مرداد ۱۳۸۳) درجه‌دار ارتش و مادرش والیه باوندپورتپه‌افشاری (زاده: ۱ فروردین ۱۳۲۹) خانه‌دار بود (« شهید...»، بش؛ باوندپور، والیه). کوروش فرزند اول از بین پنج برادر بود (باوندپور، والیه؛ چقایی).
چقایی برای گذراندن تحصیلات مقطع ابتدایی در ۱۳۵۱ش وارد دبستان حسین‌علی گویا شد و در ۱۳۵۷ش با موفقیت به پایان رساند. وی دوره راهنمایی تحصیلی را در ۱۳۵۸ در مدرسه دکتر معین آغاز کرد (موسوی، ص۲۲۹؛ چقایی).
به دلیل علاقه و توانایی جسمی بالایی که داشت در مسابقات مختلف ورزشی از جمله بسکتبال شرکت می‌کرد و با تیم مدرسه موفق به کسب مقام قهرمانی آموزشگاه‌های استان کرمانشاه* شد (طلوع ...،ص ۶۵؛ آزادی، ص۸۱). او همیشه در جمع بزرگان محل و مساجد نشست و برخاست می‌کرد تا از زبان آن‌ها ظلم‌های حکومت محمدرضا شاه پهلوی (1320- 1357ش) را بیشتر درک کند. وی همراه با دوستان و معلمین خود در تظاهرات و راهپیمایی‌های ضد حکومت و پخش اعلامیه‌های امام خمینی شرکت فعال داشته باشد (آزادی، ص۸۱).
در پاییز ۱۳۵۸ که گروهک‌های ضدانقلاب در داخل شهر کرمانشاه ناامنی ایجاد کردند و وحشت مردم را به همراه داشت، وی همراه با دوستانش با جمع‌آوری سنگ، آجر و چوب به پشت بام‌ها می‌رفت و به مقابله با آن‌ها می‌پرداخت. به نقل از دوستانش زمانی که برای گرم کردن خود و استراحت در منزل، دور چراغ جمع می‌شدند، دستش را روی شعله‌های چراغ نگه می‌داشت و می‌گفت: "می‌خواهم ببینم زمانی که دستگیر شدم، طاقت شکنجه را دارم؟" (موسوی، ص۲۳۰).
او در ۱۳۵۹ش که دانش‌آموز دوم راهنمایی بود، با آغاز جنگ تحمیلی، به خاطر دفاع از کیان کشور، درس و مدرسه را رها کرد و وارد پایگاه بسیج سپاه پاسداران انقلاب اسلامی کرمانشاه شد. وی با عضویت بسیجی در تیر ۱۳۶۲ در قسمت تحقیقات فنی سپاه کرمانشاه واقع در هوانیروز* مشغول فعالیت شد (موسوی، ص۲۳۰؛ آزادی، ص۸۲، باوندپور، غلامرضا).
چقایی در ۲۸خرداد۱۳۶۳ به عضویت رسمی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی کرمانشاه درآمد (سپاه...؛ باوندپور، غلامرضا) و برای گذراندن آموزش نظامی، عازم پادگان آموزشی شهدا*(خضرزنده) در ۲۵ کیلومتری شمال کرمانشاه شد. چقایی پس از گذراندن دوره آموزشی در ۱۷ مهر ۱۳۶۳، به منطقه عملیاتی اورامانات در غرب استان کرمانشاه اعزام شد (آزادی، ص۸۲؛ موسوی، ص۲۳۰؛ غلامرضا باوندپور). او معاونت فرماندهی گردان مسلم ابن عقیل(ع)* از تیپ ۲۱۲ حمزه سیدالشهدا(ع)* شهرستان پاوه* را بر عهده گرفت. وی بعد از مدتی با توجه به فعالیت‌ها و رشادت‌هایش، مورد توجه فرمانده تیپ قرار گرفت و به عنوان فرمانده گردان مسلم ابن عقیل(ع) منصوب شد (آزادی، ص۸۲؛ موسوی، ص۲۳۰).
وی در ۱۳۶۵ش به همراه گروهی از اعضای اتحادیه میهنی کردستان عراق، برای انجام عملیات‌های برون‌مرزی به داخل شهر حلبچه در استان سلیمانیه عراق رفت و با شجاعت فراوان تصاویر امام خمینی را به دیوارهای شهر حلبچه نصب کرد و بر‌گشت (آزادی، ص۸۱).
چقایی سرانجام با وجود این‌که مراسم خواستگاری برای ازدواجش در پیش بود، با اصرار فراوان از رفتن به مرخصی خودداری کرد و طی مأموریتی برای مقابله با نیروهای ضدانقلاب به همراه ۲۲ نفر دیگر عازم ارتفاعات کله قندی شهر پاوه شد. نیروهای ضد انقلاب که از حرکت این گروه آگاهی پیدا کرده بودند، با زدن کمین بر سر راه آن‌ها، تعدادی از پاسداران را به شهادت رساندند. کوروش چقایی با وجود این‌که به شدت زخمی شده بود توانست از محل کمین دور شود، اما به دلیل مجروحیت و خونریزی زیاد نتوانست مسافت زیادی را طی کند و اسیر شد. بغض و کینه ضد انقلاب از وی به حدی بود که او را به درختی بستند و با شکنجه‌های طاقت‌فرسا نیمی از بدنش را سوزاندند تا از او اطلاعات کسب کنند. کوروش با شجاعت در مقابل شکنجه‌های آن‌ها مقاومت کرد و حرفی نزد. سرانجام نیروهای ضد انقلاب که درگرفتن اطلاعات از او عاجز ماندند، با شلیک گلوله به سر و قلبش او را به شهادت رساند (آزادی، ص ۸۲؛ کارشناسی...، ص ۶۶).
علی شادمانی ، فرمانده وقت تیپ ۲۱۲ حمزه سیدالشهدا(ع) می‌گوید: "در دو سالی که من و این پاسدار شهید اسلام با هم بودیم، ایشان تأثیر به سزایی بر روح وجان من گذاشت. در جریان سرکوب منافقین ایشان با تدبیر و فداکاری توانست با انجام کارهای فرهنگی و اطلاعاتی و نظامی حرکت آن‌ها را متوقف کند. همچنین در منطقه‌ای که ضد انقلاب، کرمانشاه و کامیاران و سنندج را تهدید می‌کرد بسیار موفق عمل کرد و همه شاهد فداکاری ایشان بودند. او در جریان کمک به کردهای عراق که از ظلم صدام فرار کرده بودند، چنان خدماتی به آن‌ها ارائه کرد و چنان برخورد عاطفی و اسلامی با آن‌ها داشت که بعد از مدتی، این مهاجرین خسته و آسیب دیده وقتی برخورد این انسان مومن و فداکار را دیدند، آمادگی خود را برای مسلح شدن و جنگ علیه صدام اعلام کردند" (موسوی، ص۲۳۱).
محمد ابراهیم ایرانی، همرزم چغایی می‌گوید: "چغایی جوانی خوش سیما، شاداب ، خوش برخورد و بدون تکبر بود. روحیه شهادت طلبی داشت. در مأموریتی که در منطقه نوسود* داشتیم، قرار بر این شد که مقر حزب دمکرات به نام"دره تقی" را نابود کنیم، تنها کسی که موفق شد چند موشک آرپی‌جی۷ به مقر دشمن بزند و برگردد کوروش چقایی بود" (موسوی، ص۲۳۱).
پیکر شهید کوروش چقایی پس از تشییع در گلزار شهدای باغ فردوس کرمانشاه* به خاک سپرده شد (امینی، موسوی، ص۲۳۲؛ فرهنگ اعلام...، ذیل نام).
شهید کوروش چقایی ازدواج نکرده بود (باوندپور، والیه).
برای نکوداشت یاد و خاطره شهید چقایی، نام او بر یک کوچه در ایستگاه ۹ محله کارمندان و یک پایگاه بسیج در مجتمع میلاد شهرک معلم کرمانشاه نهاده شده است (چقایی، امینی).
کوروش با توجه به این‌که سن و سال زیادی نداشت و هنوز به سن بلوغ نرسیده بود فرایض دینی را به صورت کامل انجام می داد (موسوی، ص۲۲۹؛ کارشناسی...، ص ۶۵). از لحاظ مادی به مستمندان کمک می‌کرد (موسوی، ص۲۲۹؛ والیه باوندپور).
مآخذ: آزادی، آذر، تراشه‌های ماه: زندگی‌نامه و مجموعه خاطرات جامع شهدای اطلاعات قرارگاه نجف اشرف نیروی زمینی سپاه استان کرمانشاه: مرصاد،۱۳۹۷ش؛ امینی، مسلم، اطلاعات شخصی؛ باوندپور، غلامرضا (پسردایی و همرزم شهید)، مصاحبه با مؤلف، ۲۶ شهریور ۱۴۰۲؛ باوندپور، والیه (مادر شهید)، مصاحبه با مؤلف، ۲۶ شهریور ۱۴۰۲؛ چقایی، دانش (برادر شهید)، مصاحبه با مؤلف، ۲۶ شهریور ۱۴۰۲؛ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، خلاصه اطلاعات پرسنلی، سند بی تا، سند بش، موجود در اداره کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان کرمانشاه؛ «شهید پاسدار کوروش چقایی» (بارگذاری: شنبه ۶ دی ۱۳۹۹، ساعت ۱۳:۱۰)، پایگاه اطلاع رسانی فرهنگ ایثار و شهادت، < https://navideshahed.com> (دسترسی:۲۴ شهریور ۱۴۰۲)؛ طلوع جاودانه، به کوشش کارشناسی تحقیق و پژوهش بنیاد شهید استان کرمانشاه، کرمانشاه: فجر، پاییز ۱۳۷۸؛ فرهنگ اعلام شهدا: استان کرمانشاه، به کوشش مرکز مطالعات وپژوهش‌های بنیاد شهید و امور ایثارگران، تهران: شاهد، ۱۳۹۵ش؛ موسوی، سیدسعید، فرهنگ‌نامه جاودانه‌های تاریخ: زندگی‌نامه فرمانده‌هان شهید استان کرمانشاه، جلد اول، تهران: شاهد، ۱۳۹۰ش.
/ زهرا باقری/