راهوترابری استان یزد، ادارهکل، یکی از اداره‌های خدماتی دولت با هدف احداث شبکۀ راه‌های ارتباطی در استان یزد.
در ۱۳۵۳ ش، پس از تصویب قانون تغییر نام وزارت راه به وزارت راهوترابری در مرکز (تهران) و به‌تبع از آن و همزمان با تشکیل استان یزد، ادارهکل راهوترابری استان یزد، باهدف اعمال سیاست‌های وزارت و هماهنگ برای ترابری استان و توسعه و تجهیز، گسترش، نگهداری و ایجاد تأسیسات زیربنایی استان با فعالیت‌های اجتماعی، اقتصادی و عمرانی تشکیل شد (در خصوص تشکیل استان یزد نک: سالنامه ...، ص۸۶).
کارکنان این اداره همزمان با اوج‌گیری مبارزات مردمی استان یزد بر ضد حکومت پهلوی دوم در ۱۳۵۶-1357 ش، به این مبارزات پیوستند و در ۱۹ مهر ۱۳۵۷ اعتصاب کردند که درنتیجۀ آن، اداره تعطیل شد. در این اعتصاب، کارکنان با صدور فهرستی بیستماده‌ای در مخالفت با حکومت پهلوی، خواسته‌های خود را اعلام کردند (بهبودزاده، ج ۲، ص ۳۰۵-306). در ۲۵ دی ۱۳۵۷ نیز اعلامیه‌ای در حمایت از تحصن‌کنندگان تا سرنگونی حکومت پهلوی صادر کردند (همو، ج ۲، ص ۳۸۲؛ همو و کلانتری سرچشمه، ص ۲۳۰).
با آغاز جنگ عراق بر ضد ایران در شهریور ۱۳۵۹، این اداره درزمینۀ پشتیبانی از جبهه و رزمندگان فعالیت‌های گسترده‌ای را انجام داد که افزون‌بر کمک‌های نقدی و غیرنقدی، اعزام بیش از ۲۷۰ تن نیروی انسانی در قالب نیروهای رزمی و تخصصی به همراه بیش از ۶۵۰ دستگاه ماشین‌آلات راه‌سازی و راهداری، دراختیارگذاشتن وسایل و امکانات مورد‌نیاز جبهه‌ها و اعزام گروه راه‌سازی به شهرهای مختلف را شامل می‌شد (نک: جدول) که برای نمونه، می‌توان به اعزام گروه راه‌سازی به استان خوزستان در ۱۳۶۱ ش اشاره کرد.
از حدود ۲۷۰ نیروی اعزام‌شده در طول سال‌های دفاع مقدس، پنج تن به نام‌های محمود اشترزاده، حسن زارع سروی، رمضانعلی عاقلی حاجی‌آبادی، محمدعلی کارگر و اکبر صدر یزدی به شهادت رسیدند و همچنین، دو تن اسیر و هفت تن نیز مجروح شدند (منتظری و دیگران، ص ۱۰۶).
جدول خدمات ادارهکل راهوترابری یزد به جبهه تا پایان شهریور سال ۱۳۶۷ شمار افراد شمار ماشین‌آلات
1359 ش ۵۸ تن ۴۶
1360 ش ۳۱ تن ۲۶
1361 ش ۲۱ تن ۲۰
1362 ش ۲۹ تن ۲۸
1363 ش ۳۹ تن ۳۹
1364 ش ۶۳ تن ۳۷
1365 ش ۲۲ تن ۲۲۸
1366 ش ۱۲ تن ۱۴۳
1367 ش ؟ ۱۰۸
جمع کل ۲۷۵ ۶۷۵
از فعالیت‌های پس از جنگ این اداره مشارکت در بازسازی مناطق جنگی ازجمله کرمانشاه، جذب بیش از ده تن از خانوادۀ شهدا و ایثارگران و بازدید از خانواده‌های شهیدان اداره و تقدیر و تجلیل از ایثارگران شاغل در این اداره بوده است؛ همچنین در ۱۳۸۹ ش، به همت این اداره، کتابی باهدف معرفی شهدا، ایثارگران، جانبازان و رزمندگان این اداره و شرح فعالیت‌های آن در زمان جنگ با عنوان سرافرازان راه سازندگی تدوین و چاپ شده است.
این اداره در تیر ۱۳۹۰ با ادغام در ادارهکل مسکن و شهرسازی، ادارهکل راه و شهرسازی استان یزد نام گرفت.
مآخذ: بهبودزاده، جواد، دهم فروردین (تحلیلی بر انقلاب اسلامی یزد)، تهران: سورۀ مهر، ۱۳۹۸ ش؛ همو و محمدرضا کلانتری سرچشمه، روزشمار انقلاب اسلامی در یزد، همان، ۱۳۹۵ ش؛ سالنامة آماری کشور، به کوشش سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان یزد، تهران: سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، ۱۳۸۳ ش؛ منتظری، محمدمهدی و دیگران، سرافرازان راه سازندگی، یزد: اندیشۀ کویر، ۱۳۹۸ ش.
/ عالیه مهرابی مریمآبادی/