زرهی، گردان (1)، از گردان‌های پشتیبانی رزم تیپ ۱ عاشورای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، متشکل از رزمندگان استان یزد.
پیشینۀ تشکیل این گردان به اوایل نیمۀ دوم سال ۱۳۶۰ ش بازمی‌گردد. در آن زمان، محمدعلی (عزیز) جعفری، فرمانده وقت سپاه پاسداران سوسنگرد، به دستور محسن رضایی، فرمانده وقت کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مأموریت یافت تا افزون‌بر سازمان‌دهی رزمندگان سپاهی و بسیجی مستقر در سوسنگرد، با به‌کارگرفتن آن‌ها، تیپ ۱ عاشورا (جعفری، ص ۲۹۳)؛ همچنین، نخستین یگان زرهی سپاه، را با هدف تعمیر و بازسازی ادوات زرهی و نفربرهای غنیمتی از عراق، نیز پشتیبانی آتش از نیروهای پیادۀ سپاه تشکیل دهد. او برای اجرای مأموریت دوم، شماری از نیروهای گردان امام علی(ع) این تیپ را، که بیشترشان از رزمندگان استان یزد بودند، به کار گرفت. دراین‌بین ذبیح‌الله عاصی‌زادۀ اردکانی*، فرمانده گردان امام علی(ع) یک گروه با استعداد سی تن از رزمندگان گردان را انتخاب، محمدرضا لاور و محمود گلزار را هم به‌ترتیب، به سمت فرمانده و جانشین فرمانده گروه معرفی و امکانات و نیروهای لازم را برای تجهیز این یگان از سپاه یزد درخواست کرد؛ بدین‌ترتیب مقدمات تشکیل این یگان فراهم شد (لاور؛ گلزار؛ رضایی، ص ۱۸).
پس از تشکیل این یگان، به‌سرعت آموزش نیروها شامل تعمیر و بازسازی، رانندگی، گلوله‌گذاری و شلیک تانک در هنرستان بمباران‌شدۀ شهر سوسنگرد آغاز شد که دو تن از افسران زرهی پناهندۀ ارتش عراق، به نام‌های ابوریاض و ابوعقیل آن را بر عهده داشتند. برای آشنایی با نفربر زرهی هم شماری از نیروها برای دو ماه به مقر لشکر ۹۲ زرهی به اهواز فرستاده شدند (همو، ص ۱۹، ۲۷). این نیروها در آغاز، تانک‌های آسیب‌دیده در مناطق جنگی را جمع‌آوری و سپس، آن‌ها را تعمیر کردند. در ادامه هم برای هر دستگاه تانک، چهار نیرو شامل فرمانده و توپچی؛ کمک توپچی و راننده در نظر گرفته شد و بدین‌ترتیب، نیروها آمادگی لازم را برای شرکت در عملیات به دست آوردند (فرهنگ‌دوست، ص ۱۱۴-118؛ لاور).
پدافند از منطقۀ سوسنگرد: پس از پایان آموزش و تثبیت ساختار یگان، با ایجاد تغییراتی در سازمان آن به گردان زرهی تبدیل و یزدان مؤیدی‌‌نیا فرمانده و رزمنده‌ای به نام مختاری جانشین وی شد. در این دوره، گردان همچنان، به آموزش تکمیلی نیروها و تعمیر و بازسازی تجهیزات مشغول بود؛ سپس، با استعداد حدود سی نیرو، پنج دستگاه تانک تی ۶۲ و تی ۵۵ روسی و پنج دستگاه نفربر بی.ام.پی برای پدافند به خط دوم رودخانۀ نیسان گسیل، که با بمباران هواپیماهای عراقی، یکی از نفربرها منهدم شد و شماری از نیروها هم مجروح شدند (فرهنگ‌دوست، ص ۱۱۶-125). گردان افزون‌بر این مأموریت، تعمیر ادوات برجایمانده از دشمن را هم بر عهده داشت و بدین منظور، حدود بیست تن از نیروهای متخصصش را مأمور تعمیر و بازسازی تانک‌ها و نفربرهای برجایمانده از عملیات‌های طریق‌القدس و فتح‌المبین کرد. آن‌ها هم افزون‌بر تعمیر و بازسازی اداوات، گاه با قطعات سالم تانک و نفربرهای انهدامی، تانک یا نفربر درست می‌کردند؛ درنتیجۀ این اقدامات، تجهیزات یگان به ۲۴ دستگاه تانک و ۱۰ دستگاه بی.ام.پی رسید (همو، ص ۱۱۸؛ لاور).
عملیات بیت‌المقدس: این عملیات در ۱۰ اردیبهشت ۱۳۶۱، با رمز «یا علی بن ابیطالب(ع)»، با هدف آزادسازی شهرهای خرمشهر، هویزه و جادۀ اهواز ـ خرمشهر در چندین مرحله اجرا شد (اطلس، ص ۴۹)، در ۱۶ اردیبهشت همان سال، گردان زرهی با همۀ تجهیزات برای شرکت در مرحلۀ دوم عملیات، به منطقۀ دارخوین در جادۀ اهواز ـ آبادان گسیل شد و ازآنجا، به ایستگاه حسینیه (جادۀ اهواز ـ خرمشهر) رفت. نیروهای گردان تانک‌ها را به‌صورت ستون سواره تا جادۀ شهید صفوی پیش راندند و ازآنجا، با پیشروی، به پشت خط دوم شلمچه (شمال غربی خرمشهر) رسیدند. با گذشت دو روز، هواپیماهای ارتش عراق محل تجمع و استقرار تانک‌ها را بمباران کردند؛ اما خسارتی به گردان وارد نشد. پس از چند روز در پی موفقیت یگان‌های رزمی، نیروهای گردان در شرق شلمچه، نزدیک پاسگاه بوبیان، مستقر شدند و با ساخت سکوی تانک به اجرای آتش روی پاسگاه بوییان عراق پرداختند و تا پایان عملیات و آزادسازی خرمشهر، به مدت پنج روز از همین منطقه پدافند کردند؛ سپس، با تحویل‌دادن تجهیزات به تیپ ۴۱ ثارالله و آموزش نحوۀ کاربرد آن‌ها به نیروهای تیپ به عقب برگشتند. در ادامه، با تشکیل لشکر ۳۰ زرهی سپاه، این گردان در اواخر خرداد ۱۳۶۱ در آن ادغام شد و شماری از نیروهای آموزش‌دیدۀ گردان هم به دیگر گردان‌های رزمی سپاه پیوستند (فرهنگ‌دوست، ص ۱۲۶-136).
مآخذ: اطلس جنگ ایران و عراق: فشردۀ نبردهای زمینی ۳۱ شهریور ۱۳۵۹-29 مرداد ۱۳۶۷، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ۱۳۹۲ ش؛ جعفری، محمدعلی (عزیز)، کالک‌های خاکی، به کوشش گلعلی بابایی، تهران: سورۀ مهر، ۱۳۹۱ ش؛ رضایی، حبیب‌الله، جلوه‌ای از جمال، یزد: چشم‌وچراغ، ۱۳۹۹ ش؛ فرهنگ‌دوست، محمدمهدی، خط‌شکن کویر (خاطرات)، به کوشش محمدعلی همتی، یزد: خط‌شکنان، ۱۳۹۵ ش؛ گلزار، محمود (از بنیان‌گذاران واحد زرهی)، مصاحبه با مؤلف، ۲۷ تیر ۱۳۹۹؛ لاور، محمدرضا (از بنیان‌گذاران واحد زرهی)، مصاحبه با همو، ۲۸ تیر ۱۳۹۹.
/ محمدحسین کاظمی/