شهدای گمنام آرامستان محسن خان تفت، یادمان، بنایی در محلۀ محسن خان سابق (شهرک بهاران کنونی) در گلزار شهدای تفت واقع در مرکز استان یزد و در فاصلۀ دوهزارمتری میدان شاه‌ولی در مرکز شهر.

در ۱۳۸۰ ش، کمیتۀ جست‌وجوی مفقودین با درخواست مسئولان بنیاد شهید شهرستان تفت مبنی‌بر دفن سه شهید گمنام موافقت کرد. آنگاه در ۱ شهریور ۱۳۸۰، با حضور جمعی از مردم و مسئولان در آرامستان محسن خان، میان مزار شهدای جنگ تحمیلی به خاک سپرده شدند (فلاح؛ شاهدی).

دربارۀ سن شهدا آگاهی دقیقی در دست نیست اما، همۀ شهدا در جریان عملیات بدر (20 اسفند ۱۳۶۳) در تالاب هورالعظیم در جنوب شرقی عراق در شرق دجله شهید شده‌اند (ذبیحی علی‌تپه).

طراحی یادمان شهدای گمنام برعهدۀ بنیاد شهید شهرستان تفت بود. این بنا در ابعاد نه در هفده و به طول شش متر ساخته، و هزینۀ ساخت آن نیز با همکاری بنیاد شهید و کمک‌های مردمی تأمین‌شده است (اداره ...).

بنای این یادمان به شیوۀ معماری ایرانی اسلامی سقفی گنبدی شکل دارد که برخلاف گنبدهای معمول، در بناهای اسلامی، که کروی شکل با پایه‌ای به همان صورت‌اند، مستطیل است و اضلاع آن به‌صورت گنبدی شکل به یکدیگر منتهی می‌شوند. جنس این گنبد از بتن است و در حال حاضر (مهر ۱۳۹۹)، هنوز کاشی‌کاری نشده است (شاهدی).

این یادمان دو ورودی اصلی در ضلع‌های شرقی و غربی با نمای آجر سفال دارد؛ همچنین در سمت شمال و جنوب‌ آن، بنای قبور شهدای جنگ تحمیلی قرارگرفته است (ساقی). یادمان با سنگ‌های مرمر سفید و قهوه‌ای فرش، و دیوارهای بنا از کاشی‌های آبی و مخلوطی از آجر نمای سفال با الهام از معماری اسلامی ساخته‌شده است که در آن‌ها، گل‌های لاله به چشم می‌خورد؛ همچنین، روی دیوارهای این یادمان، احادیث ائمه و سخنانی از بزرگان نوشته‌شده است (شاهدی).

سنگ مزار این سه شهید گمنام از مرمر سفید است و روی آن‌ها، عبارت «شهید گمنام» با خط نستعلیق سیاه و قرمز، یک گل لالۀ قرمز در سمت چپ و آرم بنیاد شهید در سمت راست، با عبارت «بسم رب الشهدا» به رنگ سیاه و تاریخ دفن حکاکی شده است (ساقی).

مرکز فرهنگی در ضلع غربی این یادمان در فاصلۀ حدود نه‌متری آن واقع‌شده که مسئول برگزاری فعالیت‌های فرهنگی ازجمله دعاهای خاص هفتگی، روضه‌خوانی و جشن اعیاد مذهبی در یادمان است و نیز در اطراف این یادمان، در فاصلۀ دویست‌‌متری منازل مسکونی دیده می‌شود (همو).

باتوجه‌به اینکه این یادمان در آرامستان و میان سایر قبور شهدای جنگ تحمیلی است، زائران بسیاری دارد (اداره ...)

مآخذ: اداره‌کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان یزد (معاونت مهندسی و امور یادمان‌ها)، شناسنامۀ ساخت گلزار شهدای گمنام تفت، سند مورخ ۱۳۸۳ ش، سند بش، موجود در اداره‌کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان یزد؛ ذبیحی علی‌تپه، علی (مسئول گروه فرهنگی ـ اجتماعی دانشنامۀ دفاع مقدس)، مصاحبه با مؤلف، ۲۵ تیر ۱۴۰۲؛ ساقی، سعیده، مشاهدات میدانی؛ شاهدی، حسین (کارمند بنیاد شهید و امور ایثارگران تفت)، مصاحبه با مؤلف، ۲۳ آبان ۱۳۹۹؛ فلاح، صادق (مسئول امور یادمان‌ها در بنیاد شهید و امور ایثارگران)، مصاحبه با همو، ۱ مهر ۱۳۹۹.