شهدای گمنام پارک شهر اردکان، یادمان، بنایی در غرب پارک شهر اردکان، واقع در غرب این شهر، در شمال استان یزد.

پیشنهاد دفن پنج شهید گمنام در این بوستان را سید محمد باقر‌زاده، رئیس کمیتۀ جست‌وجوی مفقودین، در ۶ فروردین ۱۳۹۲ پس از بازدید از اردکان، خطاب به فرماندار مطرح کرد؛ سپس؛ در جلسه‌ای واقع در فرمانداری اردکان، با حضور مدیرکل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان، رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران استان و اردکان، رئیس شورای شهر اردکان، رئیس دفتر امام‌جمعۀ اردکان، فرمانده سپاه اردکان، فرماندار، بخشدار مرکزی، با این طرح موافقت شد. در ادامه، در ۲۵ فروردین ۱۳۹۲، مصادف با شهادت حضرت زهرا (س) مراسم تشییع این شهدا با حضور مردم و‌ امام‌جمعۀ اردکان و رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران استان و مدیرکل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان و فرمانده سپاه پاسداران اردکان و خانوادۀ شهدا انجام شد (میرشمسی اردکانی).

از میان این شهدا هویت یکی از آن‌ها به نام احمد دهقانی احمد‌آبادی (10 فروردین ۱۳۴۴-23 تیر ۱۳۶۱) در پی رؤیای صادقه مشخص شد؛ بدین ترتیب که یک هفته پیش از دفن شهید، سرهنگ علی دهقانی احمد‌آبادی، فرمانده سپاه پاسداران اردکان و برادر شهید یادشده، در رؤیایی صادقه، از بازگشت شهید باخبر می‌شود؛ بنابراین، پس از انتقال شهدای گمنام به اردکان، پیگیر سال شهادت، محل شهادت و عملیاتی که این شهدا را تفحص کرده بودند، می‌شود؛ سپس، با آزمایش دی.ان.ای و تطبیق با دی.ان.ای. پیکر شهید، در ۱۰ تیر ۱۳۹۲ شهید احمد دهقانی احمد‌آبادی شناسایی (میرقانعی؛ دهقانی احمد‌آبادی)، و ازآن‌پس، این یادمان به نام یادمان چهار شهید گمنام شناخته می‌شود.

طبق سنگ‌نوشته‌های چهار شهید گمنام (هفده، هجده، نوزده و بیست‌ساله)، شهادت آن‌ها در بهمن ۱۳۶۴ در عملیات والفجر ۸ در شهر بندری فاو در جنوب شرقی عراق در دهانۀ خلیج‌فارس بوده است (آقابابایی اردکانی).

در ۱۳۹۴ ش، آغاز بنای اولیۀ یادمان به همراه آب‌نما و کتابخانه در قطعه زمینی به مساحت پانصد مترمربع با ابعاد ۲۵ در ۲۰ متر‌مربع با تلفیقی از طراحی جابر قطب‌الدینی، مسئول مطالعات و برنامه‌ریزی شهرداری اردکان و دانشجویان رشتۀ هنر از سراسر کشور تهیه شد که طی فراخوانی، جمع‌آوری‌شده بود (قطب‌الدینی).

کلیات معماری و طرح یادمان در مساحت ۱۲۰ مترمربع نشئت‌گرفته از روح معماری اصیل و سنتی اسلامی شهر اردکان دارای دو ورودی شرقی و غربی با پله و رمپ است. شمار پله‌ها چهارتا، هریک به بلندی ۲۵ سانتی‌متر است (همو). یادمان از ده طاق آجری به سبک معماری ایرانی و اسلامی تشکیل‌شده که چینش آن‌ها بدین ترتیب است: یک طاق سه متری، دو طاق پنج‌متری، یک طاق هفت‌متری و درنهایت، یک طاق هشت‌متری که به‌طور قرینه، در ضلع جنوبی آن تکرار شده است (آقابابایی اردکانی).

سازۀ مقبره با آجر چهار سانتی‌متری نماسازی شده است. از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این یادمان کتابخانۀ داخلی آن است که به‌صورت قفسه‌های مشبک فلزی پنج طبقه با همکاری نهاد کتابخانه‌ها، برای «فضای کتاب‌باز» در نظر گرفته‌شده است (میرقانعی؛ قطب‌الدینی).

قبور شهدای گمنام در یادمان به‌صورت مورب قرارگرفته است. سنگ‌قبرها نیز از مرمر سفید است که ده سانتی‌متر از زمین بالاآمده و نوشته‌های آن‌ها به‌صورت افقی است. در قسمت بالای هر سنگ‌قبر، آیۀ شریفۀ «فَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِینَ عَلَى الْقَاعِدِینَ أَجْرًا عَظِیمًا» (نساء/4/95)، با خط نستعلیق سبز نوشته‌شده و در گوشۀ سمت چپ، کلام رهبر انقلاب اسلامی ایران، امام خمینی (ره): «سلام ما بر این پاره‌های تن ملت که مونسی جز نسیم صحرا و همدمی جز مادرشان حضرت زهرا ندارند» و در سمت راست، با خط نستعلیق واژۀ شهید گمنام به‌رنگ قرمز و واژۀ فاطمبببالزهرا در بیضی سبز‌رنگ نوشته‌شده است. زیر آن، سه طرح اسلیمی دیده می‌شود که دریکی، نام عملیات و محل شهادت و در دیگری، سن شهید و تاریخ دفن مصادف با شهادت حضرت زهرا (س) نوشته‌شده است. در کنار این چهار شهید گمنام، سنگ‌قبر شهید احمد دهقانی احمد‌آبادی با عکس شهید قرار دارد. در زیر عکس، با خط قرمز واژۀ شهید و زیر آن، با رنگ مشکی نام شهید آمده است. دورتادور سنگ، مشخصات کامل شهید، محل و سال شهادت و تاریخ دفن وی با خط نستعلیق ریز نوشته‌شده است (آقابابایی اردکانی).

در محوطۀ یادمان، آب‌نما به سبک باغ‌های ایرانی اسلامی ساخته‌شده و نورپردازی آن هم‌‌اکنون (1399 ش) در حال انجام است. امکانات رفاهی یادمان همان امکانات بوستان است. در محل این یادمان هرساله، به‌پاس نکوداشت شهدای گمنام، برنامه‌های فرهنگی و مذهبی مختلف ازجمله مراسم هفتۀ دفاع مقدس شامل شب‌شعر دفاع مقدس و یادوارۀ شهدا برگزار می‌شود (ابراهیمیان).

مآخذ: افزون‌بر قرآن کریم؛ آقابابایی اردکانی، الهه، مشاهدات میدانی؛ ابراهیمیان، حمید (مدیر وقت روابط عمومی بنیاد شهید و امور ایثارگران اردکان)، مصاحبه با مؤلف، ۲۶ شهریور ۱۳۹۹؛ دهقانی احمد‌آبادی، علی (برادر شهید احمد دهقانی احمد‌آبادی)، مصاحبه با همو، ۱۲ مهر ۱۳۹۹؛ میرقانعی، سید مجتبی (کارشناس فرهنگی بنیاد شهید و امور ایثارگران اردکان)، مصاحبه با همو، ۲۴ شهریور ۱۳۹۹؛ قطب‌الدینی، جابر (مسئول وقت مطالعات و برنامه‌ریزی شهرداری اردکان)، مصاحبه با همو، ۲۹ شهریور ۱۳۹۹؛ میرشمسی اردکانی، سید علی (رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران ارکان)، مصاحبه با همو، ۲۱ مهر ۱۳۹۹.