شهدای گمنام مصلای شهدای محراب ابرکوه، یادمان، بنایی در ضلع شمالی مصلای شهدای محراب در جنوب غربی شهر ابرکوه، واقع در جنوب غربی استان یزد در فاصلۀ هشتصدمتری میدان امام حسین(ع) در مرکز شهر.

درخواست برای دفن شهید گمنام در مصلای شهرستان ابرکوه را حجت‌الاسلام ابوالقاسم غفوری، امام‌جمعۀ این شهرستان، در خرداد ۱۳۸۳ به‌صورت حضوری در ستاد فرماندهی سپاه پاسداران الغدیر و اداره‌کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان یزد مطرح و با پیگیری‌های به‌عمل‌آمده در کمتر از یک‌ماه، کمیتۀ جست‌وجوی مفقودین با دفن سه شهید گمنام موافقت کرد. سرانجام در ۳۱ تیر ۱۳۸۳، پیکر شهدا با حضور فرماندار، امام‌جمعه، مسئولان محلی و مردم از تکیۀ حضرت ابوالفضل(ع) محلۀ درب قلعه تشییع شد و سپس در مصلا، به خاک سپرده شدند (غفوری؛ بنیاد ... ).

دربارۀ سن شهدا آگاهی دقیقی در دست نیست اما، براساس سنگ‌نوشتۀ قبور شهدا، شهادت آن‌ها در عملیات خیبر (اسفند ۱۳۶۲) و محل شهادت دو‌تن از ایشان در جزیرۀ مجنون در تالاب هورالعظیم واقع در جنوب شرقی عراق و یک‌تن دیگر در طلائیه در جنوب غربی شهرستان دشت آزادگان واقع در غرب استان خوزستان بوده است (بابایی ابرقویی).

بنای اولیۀ این یادمان در مرداد ۱۳۸۳ با طراحی ابوالقاسم غفوری هم‌زمان با تکمیل ساختمان مصلای شهدای محراب در ابعاد ۷۰/4 در ۷۰/4 متر آغاز شد و ساخت آن‌ یک‌سال به طول انجامید. هزینۀ ساخت این بنا از محل کمک‌های مردمی تأمین شد. این بنا‌ براساس معماری اسلامی با سقفی گنبدی و منحصربه‌‌فرد طراحی‌شده و دارای سه ورودی است که از به‌ هم ‌پیوستن بال‌های سه کبوتر (شش بال) به‌صورت قوس در‌آمده است. بدنۀ کبوترها با بتن‌آرمه که ۳۸۰ سانتی‌متر (سه‌متر و هشتاد‌سانتی‌متر) ارتفاع دارد، روی سکویی شش‌ضلعی با ارتفاع بیست‌سانتی‌متر از کف زمین، ساخته‌شده است. سنگ‌قبرها از نوع چینی و سنگ حاشیۀ سکوی شش‌ضلعی از نوع گرانیت جنگلی سیاه است. بدنۀ آن سیمان‌کاری بارنگ آبی فیروزه‌ای و نقش برجسته‌ای است که بال خیالی فرشتگان را تداعی می‌کند. اتصال بال آن‌ها بیانگر اتحاد ایثارگران و شهدا در حفظ اسلام براساس وحدت و از خود گذشتن است. سقف بنا با گنبدی‌ از جنس استیل طلایی‌رنگ پوشیده شده که دورتادور آن (غفوری) آیۀ قرآنی «وَلَا تَقُولُوا لِمَن یُقْتَلُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ أَمْوَاتٌ بَلْ أَحْیَاءٌ وَلَکِن لَّا تَشْعُرُونَ» (بقره/2/154) نوشته‌شده است.

سنگ‌نوشتۀ قبور با عنوان «شهید همیشه جاوید»، دو دسته‌گل لاله در دو طرف، شش عبارت «یا حسین»، نشان جمهوری اسلامی، یک کبوتر در حال پرواز، یک بیت شعر در وصف شهید گمنام: «این شهیدی که نمانده است از او نام و پلاک/ مرغ باغ ملکوت است نه از عالم خاک» و محل شهادت با خط نستعلیق منقش شده و بالای گنبد نیز کلمۀ الله و محمد رسول‌الله (ص) نصب‌شده است (همو).

باتوجه‌به اینکه یادمان در کنار یکی از خیابان‌های پرتردد، در مسیر گردشگری و همچنین در قسمت ورودی مسجد محمد رسول‌الله(ص) و مصلای نماز جمعه قرارگرفته است، زائران بسیاری دارد. بیشتر افرادی که برای اقامۀ نمازهای یومیه و نماز جمعه به این مکان رفت‌وآمد دارند، قبور شهدا را زیارت می‌کنند (همو).

در ایام فاطمیه، شهادت امام صادق (ع)، هفتۀ دفاع مقدس و در ایام‌الله دیگر، مراسم معنوی گل‌باران و عطرافشانی قبور شهدا به همت مردم و برخی از هیئت‌ها از‌جمله فاطمیون انجام می‌شود. بسیاری از مراسم مذهبی، گردهمایی، خاطره گویی رزمندگان، شب‌شعر دفاع مقدس و یادوارۀ شهدا در این مکان برگزار می‌شود (همو).

بر‌اساس گفتۀ مدیر هیئت فاطمیون دو‌تن از جوانان با توسل به شهدای گمنام متحول شدند و به جمع خادمان شهدا پیوستند (کبرایی).

مآخذ: افزون‌بر قرآن کریم؛ بابایی ابرقویی، محمدرضا، مشاهدات میدانی؛ بنیاد شهید و امور ایثارگران شهرستان ابرکوه، شهدای گمنام، سند مورخ ۷ مرداد ۱۳۹۸، شم بازیابی ۵۸۷۰، موجود در اداره‌کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان یزد؛ غفوری، ابوالقاسم (امام‌جمعۀ ابرکوه و طراح یادمان شهدای گمنام مصلای شهدای محراب ابرکوه)، مصاحبه با مؤلف، ۱۵ مرداد ۱۳۹۹؛ کبرایی، سید رسول (مدیر هیئت فاطمیون ابرکوه)، مصاحبه با همو، ۲۰ شهریور ۱۳۹۹.