طرح‌وعملیات، واحد، واحدی ستادی از تیپ مستقل پیادۀ ۱۸ الغدیر نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از استان یزد.
واحد طرح‌وعملیات را سید محمد ابراهیمی سریزدی* حدود یک ماه پس از تشکیل تیپ ۱۸ الغدیر*، در ۸ آبان و در پادگان شهید عاصی‌زاده* تشکیل داد. او که در سپاه استان کردستان آموزش مقدماتی و تخصصی طرح‌وعملیات را زیر‌نظر علی صیاد شیرازی (شهادت: ۲۱ فروردین ۱۳۷۸) در تهران گذرانده و با خدمت در واحدهای طرح‌وعملیات سپاه کردستان، قرارگاه فتح و لشکر ۸ نجف اشرف از تجربۀ لازم برخوردار بود، توانست به‌سرعت، این واحد را سازمان‌دهی کند. طرح‌وعملیات از هنگام تشکیل و تا پیش از عملیات بیت‌المقدس ۲ (25 دی ۱۳۶۶) ساختار و سازمانش واحد بود و پس‌ازآن، به معاونت ارتقا یافت (رحمانی؛ فرهنگ‌دوست، مصاحبه ... ).
وظیفۀ طرح‌وعملیات عبارت بود از: تهیۀ دستورالعمل‌های عملیاتی و جزءبه‌جزء برای عملیات‌ها؛ هدایت، نظارت، سازمان‌دهی و آموزش گردان‌های رزم، پشتیبانی و خدمات رزم؛ شرکت در جلسات تخصصی قرارگاه‌های عملیاتی رده‌های بالاتر و ارائۀ پیشنهاد به فرمانده برای تصمیم‌گیری در نبردهای آفندی و پدافندی (صمدی، نیز، نک: رستمی، ص ۴۵۳).
ساختار طرح‌وعملیات تیپ الغدیر افزون‌بر رئیس و جانشین، بخش‌هایی مانند طرح‌ریزی و سازمان‌دهی، محور، کالک و نقشه، و نیروی انسانی و پشتیبانی داشت. وظایف بخش‌های یادشده نیز چنین بود: جمع‌آوری و تحلیل اطلاعات، دریافت نقشۀ منطقه از قرارگاه‌های عملیاتی، گویاکردن آرایش نیروهای خودی، کشیدن و تکثیر کالک منطقه به‌منظور ترسیم چگونگی گسترش نیروهای خودی، توجیه فرماندهان و نیروها از روی نقشه یا کالک، معاون فرمانده تیپ در منطقۀ نبرد، جذب نیرو و تهیه و توزیع اقلام مصرفی و سرمایه‌ای (رحمانی؛ فرهنگ‌دوست، همان).
پدافند از منطقۀ طلائیه و عملیات خیبر: نخستین مأموریت تیپ الغدیر از ۲۹ دی ۱۳۶۲ تا ۲۲ اردیبهشت ۱۳۶۳، پدافند از منطقۀ طلائیه در غرب خوزستان و جنوب غربی دشت آزادگان بود (بنی‌فاطمه، ص ۲۲). در ۲۹ دی ۱۳۶۲، قرارگاه عملیاتی نجف به تیپ مأموریت داد با تحویل منطقۀ استقراری تیپ مستقل ۵۷ حضرت ابوالفضل(ع) در ساعت ۱:۳۰، در خط طلائیه مستقر شود (کمالی اردکانی، چشم‌ها ... ، ص ۱۷۰-171). واحد عملیات پس از تحویل خط پدافندی به تیپ، به طرح‌ریزی و سازمان‌دهی یگان‌های پدافندی اقدام کرد؛ بدین‌ترتیب که دو گردان در خط مقدم و یک گردان در احتیاط باشد. یگان‌ها هم باید پس از استقرار به‌سرعت، به تحکیم مواضع پدافندی خود اقدام می‌کردند (رحمانی)).
پس از یک، ماه به تیپ مأموریت داده شد خود را برای شرکت در عملیاتی در همین محور آماده کند. اهداف تعیین‌شده هم حمله به مواضع و تصرف کمین‌های نیروهای عراق و تأمین جادۀ آسفالتۀ بین پاسگاه طلائیه قدیم و جدید بود (بنی‌فاطمه، ص ۳۷؛ کمالی اردکانی، همان، ص ۱۸۰-181)؛ بدین منظور، نیروهای واحد عملیات با مشورت‌گرفتن از فرمانده طرح مانور تیپ را آماده کردند (رحمانی).
عملیات خیبر در ۳ اسفند ۱۳۶۲، با رمز «یا رسول‌الله(ص)»، در تالاب هورالهویزه (هورالعظیم، غرب دشت آزادگان)، با هدف گذر از آن و تهدید شهر بصره (نک: بابایی، ص ۲۵۴) اجرا شد. واحد طرح‌وعملیات با همان ساختار پیشین، با به‌کارگیری سه گردان رزم و دیگر یگان‌های پشتیبانی و خدمات رزم موفق شد نیروهای خط‌شکن را با کمک نیروهای اطلاعات‌وعملیات در شش محور، به سمت مواضع ارتش بعث عراق هدایت کند؛ پس‌ازآن، به گردان مهندسی ـ رزمی* مأموریت داد تا برای حفظ مناطق آزادشده به‌سرعت، در جلو نیروهای عمل‌کننده، خاک‌ریز احداث کند (بنی‌فاطمه، ص ۱۸۹).
در ادامه، تلاش این واحد بیشتر معطوف به سازمان‌دهی یگان‌ها؛ آموزش نیروها باتوجهبه مأموریت؛ جابه‌جایی و استقرار گردان‌های رزم، پشتیبانی و خدمات رزم؛ و جانمایی بنه‌های تدارکات با هماهنگی فرمانده تیپ بود. دیگر اقدامات واحد عملیات شکل آرایش نیروها در خط حد خودی روی کالک، تهیۀ نقشه برای گزارش به فرمانده، توجیه رده‌های تیپ، جمع‌آوری گزارش و ارسال آن در هر ۲۴ ساعت به قرارگاه، سرکشی به خط حد واگذارشده، هماهنگی با واحد اطلاعات‌وعملیات و بررسی استقرار و گسترش نیرو در منطقۀ مأموریتی تیپ بود. مسئول واحد عملیات هم مشاور فرمانده و دیگر نیروهای آن، پیک ویژۀ فرمانده تیپ بودند (رحمانی).
مناطق زید (ابروئیه) و شلمچه: تیپ الغدیر از خرداد ۱۳۶۳ تا دی ۱۳۶۴، به‌ترتیب، در مناطق یادشده پدافند کرد. نخست، در ۱۲ خرداد ۱۳۶۳، قرارگاه عملیاتی کربلا به تیپ مأموریت داد پدافند از ضلع غربی (پد) جزیرۀ مجنون جنوبی (شرق تالاب هورالهویزه) را بر عهده بگیرد؛ واحد عملیات هم به‌سرعت، طرح اجرای این مأموریت را تهیه و به فرمانده تیپ پیشنهاد کرد؛ بدین‌ترتیب که یک گردان به منطقه گسیل شد و پس از تحویل‌گرفتن خط پدافندی از لشکر ۷ ولی‌عصر(عج) تا ۳۱ خرداد همان سال، ازآنجا پدافند کرد (کمالی اردکانی، همان‌جا)؛ پس‌ازاین، در ۴ تیر ۱۳۶۳، با هدایت عملیاتی همان قرارگاه، مأموریت یافت تا از ۳۰ آبان به منطقۀ زید گسیل شود و از پاسگاه زید تا منطقۀ کوشک در غرب استان خوزستان به طول چهارده کیلومتر پدافند کند (همان، ص ۴۸). در ادامه، زیرامر قرارگاه عملیاتی نوح قرار گرفت و از ۹ دی ۱۳۶۳ تا ۵ دی ۱۳۶۴، در منطقۀ پدافندی شلمچه (شمال غربی خرمشهر) از نهر عرایض تا پل اول و کانال سلمان، برای پدافند از نوار مرزی و جلوگیری از نفوذ دشمن حضور داشت (همان، ص ۵۴-56). واحد عملیات در این دوره، افزون‌بر فعالیت‌های ستادی به طرح‌ریزی، آرایش و سازمان‌دهی نیروها باتوجهبه استعداد گردان‌ها، پیگیری استقرار نیروی احتیاط، تهیۀ گزارش نوبه‌ای ۲۴ ساعته به فرمانده تیپ و قرارگاه و پیگیری آموزش نیروها اقدام کرد (رحمانی).
عملیات بدر: این عملیات در ۲۰ اسفند ۱۳۶۳، با رمز «یا فاطمببب‌الزهرا(س)»، در غرب تالاب هورالهویزه، با هدف تسلط بر جادۀ بصره ـ العماره و شرق رودخانۀ دجله اجرا شد (برای آگاهی بیشتر از این نبرد، نک: درودیان، ص ۱۰۲-112). تیپ الغدیر برای شرکت در این نبرد، زیرامر قرارگاه عملیاتی نجف در شرق رودخانۀ دجله حضور داشت و به‌منظور کمک به تصرف دژ اول عراق در روستای الصُخره و پدافند از حاشیۀ رودخانۀ دجله وارد عمل شد (فخارتازه، مقاومت ... ، ص ۳۵-36). در ۱۵ اسفند همان سال، به تیپ الغدیر مأموریت داده شد تا ۴۸ ساعت آینده، در منطقۀ شط‌علی در شمال تالاب هورالهویزه مستقر و آمادۀ شرکت در عملیات شود (کمالی اردکانی، همان، ص ۲۱۶-217؛ خواستار، ص ۷۹)؛ به همین منظور، واحد طرح‌وعملیات افزون‌بر فعالیت‌های ستادی و پیگیری آموزش نیروها، مأموریت تهیۀ برآورد از نیروهای خودی و وضعیت دشمن، تهیۀ مانور تیپ، پیگیری استقرار نیروی احتیاط و تدارکات در بنه، استقرار گردان‌های رزم در نقطۀ رهایی و گردان‌های پشتیبانی رزم در مقرها و ارسال گزارش نوبه‌ای ۲۴ ساعته از فعالیت‌های نیروهای خودی و حوادث پیش‌آمده به فرماندهان تیپ، قرارگاه عملیاتی نجف و لشکر ۱۴ امام حسین(ع) را نیز بر عهده داشت (رحمانی).
پدافند از جادۀ خندق و پاسگاه تُرابه: از ۲۷ اسفند ۱۳۶۳ و ۱۶ فروردین ۱۳۶۴، پدافند از این دو منطقه بر عهدۀ تیپ الغدیر بود. با توقف عملیات بدر، قرارگاه عملیاتی نجف به این تیپ مأموریت داد که از جادۀ خندق (جاده‌ای در شمال منطقۀ عمومی تالاب هورالهویزه) پدافند کند. واحد طرح‌وعملیات هم برای اجرای این مأموریت به‌ترتیب، گردان‌های امام حسین(ع)* و محمد رسول‌الله(ص)*، نیز رده‌های پشتیبانی، خدمات رزم و ستادی را در جادۀ یادشده، مستقر (خواستار، ص ۷۲-75) کرد و پس از نوزده روز، خط را به لشکر ۱۴ امام حسین(ع) تحویل داد (کاظمی‌نسب، ص ۱۳۳؛ کمالی اردکانی، همان، ص ۲۲۹-231) و از ۱۴ تیر ۱۳۶۴، به پدافند از پاسگاه ترابه اقدام کرد. واحد طرح‌وعملیات در این دو مأموریت، سازمان‌دهی و آرایش یگان‌ها (همو، ص ۲۳۳؛ بنی‌فاطمه، ص ۷۸)، فعالیت‌های ستادی، پیگیری استقرار واحد تدارکات در مقرهای ازپیش‌تعین‌شده، استقرار گردان‌های رزم در محور پدافندی و گردان‌های پشتیبانی رزم را بر عهده داشت (رحمانی).
عملیات قدس ۵: این عملیات را تیپ الغدیر در ۱۵ مرداد ۱۳۶۴، با رمز «یا علی بن ابیطالب(ع)»، در منطقۀ عملیاتی هورالهویزه ـ پاسگاه الیج، با هدف تصرف پاسگاه الیج ۱ و ۲، سه پاسگاه فرعی و تأمین آبراه تبوک اجرا کرد (بنی‌فاطمه، ص ۸۴)؛ پس‌ازاین از ۱ دی ۱۳۶۴، زیرامر قرارگاه عملیاتی کربلا برای پدافند از گمرک خرمشهر در منطقۀ گمرک خرمشهر مستقر شد (همو، ص ۱۱۰-111؛ کمالی اردکانی، مصاحبه ... ). واحد عملیات در این دو مأموریت، وظیفۀ تهیۀ طرح مانور عملیات و آرایش پدافند یگان‌ها، برنامه‌ریزی، سازمان‌دهی، آرایش و پیگیری آموزش نیروها را براساس مأموریت‌های یادشده را بر عهده داشت. (رحمانی).
عملیات والفجر ۸: این عملیات در ۲۰ بهمن ۱۳۶۴، با رمز «یا فاطمببب‌الزهرا(س)»، در جنوب غربی استان خوزستان (حدفاصل خرمشهر تا دهانۀ اروندرود به خلیج‌فارس)، با هدف تصرف شبه‌جزیرۀ فاو (جنوب شرقی عراق) و انسداد راه ورودی عراق به خلیج‌فارس اجرا شد (برای آگاهی بیشتر از این نبرد، نک: علایی، ص ۲۰-70؛ رنجبر و درودیان، ۷۱-130). تیپ الغدیر زیرامر قرارگاه عملیاتی نجف ۱ (بعدها، قدس) برای پشتیبانی از عملیات اصلی (منطقۀ فاو)، همراه تیپ‌های ۱۰ سیدالشهدا(ع) و ۲۱ امام رضا(ع) عملیاتی را روی جزایر ام‌الرصاص و ام‌البابی (هر دو از جزایر اروندرود و جزو خاک عراق) در غرب خرمشهر اجرا کرد (فخارتازه، عبور ... ، ص ۲۵۳؛ بنی‌فاطمه، ص ۱۰۶). در این مأموریت، وظیفه واحد طرح‌وعملیات افزون‌بر تهیۀ طرح مانور (برای آگاهی از این مانور، نک: هیجده الغدیر، تیپ*) عبارت بود از: فعالیت‌های ستادی و پیگیری آموزش نیروها، پیگیری استقرار نیروهای احتیاط و واحد تدارکات در مقرهای استتارشدۀ اطراف شهر خرمشهر، آرایش گردان‌های رزم در محورهای عملیاتی دو جزیرۀ یادشده، استقرار گردان‌های پشتیبانی رزم در مقرهای ازپیش‌تعیین‌شده و تهیه و ارسال گزارش نوبه‌ای ۲۴ ساعته از فعالیت‌های نیروهای خودی (رحمانی).
پدافند از جزیرۀ مجنون جنوبی، فکه، فاو و گمرک خرمشهر (مرحلۀ دوم): تیپ الغدیر از ۱ دی ۱۳۶۴، پدافند از پد مرکزی و غربی جزیرۀ مجنون جنوبی (بنی‌فاطمه، ص ۱۰۰) و هم‌زمان از خط گمرک خرمشهر (باقری خالق‌آباد، ص ۵۸۹)؛ از ۱۵ اردیبهشت تا ۱۹ تیر ۱۳۶۵، از فکه برای بازپس‌گیری بخشی از این منطقه (شمال غربی استان خوزستان و جنوب شرقی استان ایلام)؛ از ۱۲ تیر ۱۳۶۵ تا ۲۷ آذر ۱۳۶۶، از کارخانۀ نمک، جادۀ فاو ـ بصره؛ و از ۲۴ مرداد تا ۵ دی ۱۳۶۵، نخست، از خط گمرک خرمشهر تا نهر عرایض در ساحل شرقی رودخانۀ اروند و سپس از شهرک سوم نیروی دریایی در خرمشهر جنوبی را بر عهده داشت (بنی‌فاطمه، ص ۱۲۲، ۱۳۰-131، 136؛ فرهنگ‌دوست، جامانده ... ، ص ۴۳۴). در این مأموریت‌ها مسئولیت واحد طرح‌وعملیات تا ۸ بهمن ۱۳۶۵، بر عهدۀ سید محمد ابراهیمی سریزدی و پس‌ازآن، محمدمهدی فرهنگ‌دوست و جانشینی علی تقی‌زاده بود. وظیفۀ واحد افزون‌بر فعالیت‌های ستادی و پیگیری آموزش نیروها، پیگیری استقرار نیروی احتیاط و تدارکات در ورزشگاه شهر فاو، فکه و خرمشهر و استقرار گردان‌های رزم و پشتیبانی رزم در محورهای پدافندی بود (رحمانی؛ فرهنگ‌دوست، مصاحبه).
عملیات‌های کربلای ۴، ۵ و ۸: عملیات کربلای ۴، در ۳ دی ۱۳۶۵، با رمز «یا محمد(ص)»، در مناطق شلمچه، ابوالخصیب (شهری در پانزده‌کیلومتری جنوب شرقی بندر بصره در کرانۀ جنوبی اروندرود)، جزیرۀ مینو (غرب آبادان) و با هدف تهدید شهر بصره اجرا شد (علایی، ص ۲۸۰). در این عملیات، تیپ الغدیر مأموریت داشت پس‌ازآنکه تیپ ۳۳ المهدی(عج) خط مقدم دشمن را تصرف کرد، با گذر از این تیپ به سمت اهدافش پیشروی کند؛ اما به‌سبب هوشیاری دشمن، این عملیات متوقف و نیروهای تیپ الغدیر وارد عمل نشدند (رحمانی؛ فرهنگ‌دوست، همان)؛ سپس، تیپ برای شرکت در نبردی دیگر به منطقۀ شلمچه گسیل شد و پدافند از پاسگاه بوبیان عراق (شمال غربی شلمچه) را بر عهده گرفت. فرماندهی محور به‌صورت نوبه‌ای، با محمدمهدی فرهنگ‌دوست، عباس رحمانی و غضنفر بیابانی (رضا مهدیان) بود.
این تیپ در ۱۹ دی همان سال، از همین منطقه، در عملیات کربلای ۵ شرکت کرد (بنی‌فاطمه، ص ۱۵۰). این عملیات با رمز «یا زهرا(س)»، در شمال غربی خرمشهر (شلمچه ـ کانال زوجی)، با هدف تصرف شلمچه، نیز پیشروی به‌سوی بصره اجرا شد (اطلس ... ، ص ۷۷). در این عملیات، تیپ الغدیر مأموریت تأمین جناح راست عملیات، آزادسازی پاسگاه بوبیان و تأمین عقبۀ کلی منطقۀ عملیاتی را برای گذر یگان‌ها را بر عهده داشت (درودیان، ص ۱۳۱؛ بنی‌فاطمه، ص ۱۵۴). عصر ۱۸ دی ۱۳۶۵ واحد عملیات گردان‌ها و واحدهای رزمی و پشتیبانی رزمی را سازمان‌دهی کرد (کمالی اردکانی، چشم‌ها، ص ۳۲۶).
عملیات کربلای ۸ در ۱۸ فروردین ۱۳۶۶، با رمز «یا صاحب‌الزمان(عج)»، با هدف تأمین کانال زوجی و توسعه منطقۀ تصرف‌شده در غرب کانال پرورش ماهی (شرق بصره) اجرا شد (اطلس، ص ۷۹) و تیپ الغدیر مأموریت داشت تا خط اول دشمن را تصرف کند (بنی‌فاطمه، ص ۱۶۸-169). واحد عملیات باتوجهبه استعداد تیپ و چهار معبر شناسایی‌شده، مانور تیپ را طراحی کرد. در این طرح، پس از غروب کامل مهتاب، غواص‌های تیپ باید از سه محور وارد عمل شوند؛ اما به‌سبب موفق‌نبودن مانور دیگر یگان‌ها عملیات متوقف شد (کمالی اردکانی، همان، ص ۳۳۰). اقدامات دیگر واحد عملیات آرایش یگان‌های مانوری، آموزش نیروها، آشنایی فرماندهان با مانور، پیگیری استقرار نیروی احتیاط و تدارکات و تهیه و ارسال گزارش نوبه‌ای ۲۴ ساعته از فعالیت‌های یگان‌های تیپ بود (رحمانی).
عملیات‌های آفندی و پدافند در جبهۀ شمال‌غرب: این جبهه شامل استان‌های کردستان و آذربایجان غربی است که تیپ الغدیر در ۹ تیر ۱۳۶۶ برای پدافند از منطقۀ عمومی سردشت (جنوب استان آذربایجان غربی) به آن جبهه گسیل و در ارتفاعات کله‌قندی و شهید شاه‌مرادی (جنوب غربی سردشت)، مستقر شد (بنی‌فاطمه، ص ۱۸۰-182، 187)؛ پس‌ازاین، در ۱۴ مرداد همان سال، در عملیات نصر ۷، با رمز «یا فاطمببب‌الزهرا(س)» و برای تصرف جنوب ارتفاعات دوپازا (غرب سردشت) شرکت کرد. در نخستین گام، واحد اطلاعات‌وعملیات به شناسایی منطقه پرداخت (کمالی اردکانی، همان، ص ۳۳۵-336). واحد عملیات هم ارتفاعات را به نام‌های شهیدان علی دهقان منشادی*، حاج حسن دشتی*، خلیل حسنبیکی اله‌آباد* سید محمد ابراهیمی و حسین دهستانی* نام‌گذاری کرد؛ سپس، مانور تیپ را براساس محورهای شناسایی‌شده و مانور گردان‌های رزمی و یگان‌های پشتیبانی و خدمات رزم را برای تصرف اهداف تهیه کرد (فرهنگ‌دوست، همان)؛ سپس، تیپ در ۱۱ آذر، با به‌کارگیری گردان‌های رزمی، پشتیبانی رزم و خدمات رزم به‌منظور پدافند به منطقۀ ماؤوت (شمال استان سلیمانیۀ عراق)، روی ارتفاع گِرده‌رَش گسیل شد (بنی‌فاطمه، ص ۱۹۸).
نیروهای مسلح ایران در جبهۀ شمال‌غرب (استان‌های کردستان و آذربایجان غربی)، چندین عملیات اجرا کردند که تیپ الغدیر در دو عملیات شرکت کرد. نخستین آن بیت‌المقدس ۲ در ۲۵ دی ۱۳۶۶، با رمز «یا زهرا(س)»، در شمال سلیمانیۀ عراق شامل منطقۀ دشت هَرمَدان و ارتفاعات ویولان، گوجار، قَمیش، دولبَشک و الاغلو، با هدف پیشروی به سمت جنوب و غرب منطقۀ عملیاتی، آزادسازی ارتفاعات غرب شهر ماؤوت و نزدیک‌شدن به شهر سلیمانیه و سد دوکان اجرا شد (سمیعی، ص ۴۴۳) که تیپ الغدیر در آن، مأموریت تصرف و تأمین قسمتی از دشت هَرمَدان و یال ارتفاع قَمیش را بر عهده داشت. وظیفۀ معاونت عملیات هم سازمان‌دهی و آرایش نیرو، طرح‌ریزی عملیات، انتخاب سه گذرگاه از شش گذرگاه و زمان‌بندی حرکت نیروها به سمت مواضع نیروهای عراقی بود (کمالی اردکانی، مصاحبه؛ فرهنگ‌دوست، همان) و سپس هیجده روز از منطقۀ یادشده پدافند کرد (همان؛ رحمانی)؛ پس‌ازآن، در ۷ فروردین ۱۳۶۷، برای پدافند از منطقۀ دربندی‌خان (شرق استان سلیمانیه) به ارتفاعات شاخ سورمِر و شاخ شمیران گسیل شد (فرهنگ‌دوست، جامانده، ص ۵۸۶-587؛ بنی‌فاطمه، ص ۲۳۲–234؛ کمالی اردکانی، چشم‌ها، ص ۳۶۹)؛ در ادامه در عملیات بیت‌المقدس ۴، در ۵ فروردین ۱۳۶۷ با رمز «یا اباعبدالله(ع)» در جنوب شرقی استان سلیمانیه، با هدف تصرف ارتفاع شاخ شمیران و تهدید سد دربندی‌خان شرکت کرد (اطلس، ص ۱۰۰). قرارگاه عملیاتی کربلا در ۹ فروردین همین سال، تیپ ۱۸ الغدیر را به‌منظور ادامۀ عملیات و تصرف روستای زرین وارد عمل کرد (بنی‌فاطمه، ص ۲۲۴). مأموریت تیپ تصرف و تأمین یال ارتفاعات شاخ شمیران و شاخ بَردَکان و روستای یادشده بود. در این مأموریت‌ها، واحد طرح‌وعملیات به آموزش گردان‌ها، پیگیری استقرار نیروی احتیاط، تهیۀ دستور مانورهای آفندی و پدافندی تیپ و طرح مانور گردان‌های رزمی و یگان‌های پشتیبانی و خدمات رزم، استقرار واحد تدارکات در مقر شهید محمدحسین موحدین* (جوکار)، استقرار گردان‌های رزم در محور شاخ شمیران و گردان‌های پشتیبانی رزم در مقرهای ازپیش‌تعیین‌شده در منطقۀ شاخ شمیران و تهیه و ارسال گزارش‌های ۲۴ ساعته اقدام کرد (رحمانی).
پدافند از شلمچه (پاسگاه بوبیان، نهر عرایض)، عملیات‌های بیت‌المقدس ۷ و غدیر: در ۲۸ فروردین ۱۳۶۷، ارتش عراق به مواضع نیروهای ایران در شهر فاو حمله و آنجا را تصرف کرد. ازآنجاکه احتمال حمله به دیگر مواضع نیروهای ایران در جبهۀ جنوب می‌رفت، قرارگاه عملیاتی کربلا به تیپ الغدیر مأموریت داد بی‌درنگ، از جبهۀ شمال‌غرب به منطقۀ شلمچه گسیل شود و از ۱ اردیبهشت، از پاسگاه بوبیان عراق تا نزدیک کله‌گاوی (غرب خرمشهر و شرق بصره) پدافند کند (بنی‌فاطمه، ص ۲۳۶). پس از این مأموریت، در ۲۲ خرداد در عملیات بیت‌المقدس ۷ با رمز «یا اباعبدالله الحسین(ع)» در منطقۀ شلمچه، با هدف انهدام دشمن در این منطقه، شرکت کرد؛ سپس در ۲۷ خرداد، زیرامر قرارگاه عملیاتی کربلا در منطقۀ شلمچه از جادۀ شهید صفوی تا پل سوم نهر عرایض، مسئولیت پدافند از این مناطق را بر عهده گرفت (همو، ص ۲۵۴). در ۳۱ تیر، ارتش عراق در این منطقه دست به حمله زد و تا جادۀ اهواز ـ خرمشهر پیشروی کرد و تیپ الغدیر نیز به‌ناچار، همراه دیگر یگان‌ها تا پشت این جاده عقب نشست. در ادامه، یگان‌های سپاه، برای بازپس‌گیری مناطق اشغال‌شده به مواضع نیروهای عراقی حمله کردند (کمالی اردکانی، مصاحبه؛ نیک‌روش) و در ۱ مرداد، عراق را تا مرزهای بین‌المللی عقب نشاندند. وظیفۀ معاونت طرح‌وعملیات در این مأموریت‌ها، سازمان‌دهی گردان‌های رزم، پشتیبانی رزم و پشتیبانی خدمات رزم بود (بنی‌فاطمه، ص ۲۴۰)؛ اما به‌سبب نداشتن زمان و پی‌درپی‌بودن عملیات‌ها، وظایفش را به‌صورت میدانی، با برگزاری جلسات در مناطق عملیاتی انجام می‌داد (رحمانی).
چند تن از فرماندهان و نیروهای این معاونت در طول فعالیت آن در جنگ، به شهادت رسیدند ازجمله: سید محمد ابراهیمی سریزدی (مسئول واحد)؛ علی دهقان منشادی و جهانگیر مرادی، جانشینان محور؛ احمد میرحسینی (پیک فرمانده محور)، محمد حاجی یوسفی، علیرضا قانع عزآبادی، غلامرضا رضایی دشت‌آبادی، احمد میرحسینی و ناصر حسنی صدرآبادی (رحمانی؛ فرهنگ‌دوست، مصاحبه؛ کمالی اردکانی، مصاحبه).
مآخذ: اطلس جنگ ایران و عراق: فشردۀ نبردهای زمینی ۳۱ شهریور ۱۳۵۹-29 مرداد ۱۳۶۷، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ۱۳۹۲ ش؛ باقری خالق‌آباد، علی‌اصغر، راهی برای خروج (خاطرات)، به کوشش ابوالقاسم شایق، یزد: خط‌شکنان، ۱۳۹۸ ش؛ بابایی، گلعلی، نبردهای جنوب اهواز: کارنامۀ تاریخی جغرافیای نظامی منطقۀ عملیاتی جنوب و جنوب غربی اهواز، تهران: لوح محفوظ، ۱۳۸۶ ش؛ بنی‌فاطمه، سید هدایت، شناسنامۀ تیپ الغدیر در دوران دفاع مقدس، تهران: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ۱۳۹۹ ش؛ خواستار، احمد، مأموریت آنی، تهران: اداره‌کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، ۱۳۸۹ ش؛ درودیان، محمد، خرمشهر تا فاو، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ۱۳۹۱ ش؛ رحمانی، عباس (جانشین و مسئول محور)، مصاحبه با محمدرضا صمدی، ۲۸ مرداد ۱۴۰۱؛ رستمی، محمود، فرهنگ واژ‌ه‌های نظامی، تهران: ایران سبز، ۱۳۸۶ ش؛ رنجبر، داوود و محمد درودیان، «روند انتخاب منطقۀ فاو برای عملیات گسترده»، عملیات والفجر ۸ (مجموعه‌مقالات)، به کوشش حسن دری، تهران: مرکز اسناد دفاع مقدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ۱۳۸۸ ش؛ سمیعی، علی، کارنامۀ توصیفی عملیات هشت سال دفاع مقدس، تهران: نسل کوثر، ۱۳۸۲ ش؛ صدرالساداتی، سید محمدرضا و سید عباس طباطبایی عقدا، گنج تمام‌نشدنی (اطلاعات کاربردی دفاع مقدس استان یزد)، یزد: اداره‌کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، ۱۳۹۱ ش؛ صمدی، محمدرضا (نیروی کالک و نقشه)، یادداشت‌های منتشر‌نشده؛ علایی، حسین، روند جنگ ایران و عراق، تهران: مرزوبوم، ۱۳۹۱ ش؛ فخارتازه، کاظم، عبور عاشقانه: روایتی از حماسه‌آفرینی رزمندگان تیپ مستقل ۱۸ الغدیر استان یزد در عملیات والفجر ۸، یزد: چشم‌‌وچراغ،۱۳۹۶؛ همو، مقاومت تا شهادت: روایتی از حماسه‌آفرینی رزمندگان تیپ مستقل ۱۸ الغدیر استان یزد در عملیات بدر، یزد: چشم‌‌وچراغ، ۱۳۹۷ ش؛ فرهنگ‌دوست، محمدمهدی، جامانده از حبیب، به کوشش محمدعلی همتی، یزد: خط‌شکنان، زمستان ۱۳۹۹ ش؛ همو (از فرماندهان ارشد تیپ مستقل پیادۀ ۱۸ الغدیر در هشت سال دفاع مقدس)، مصاحبه با محمدرضا صمدی، ۲۵ مرداد ۱۴۰۱؛ کاظمی‌نسب، حسن، مسیر سبز، یزد: خط‌شکنان، ۱۳۹۹ ش؛ کمالی اردکانی، جواد، چشم‌های آسمانی (خاطرات)، به کوشش محمد معینی، یزد: خط‌شکنان، ۱۳۹۴ ش؛ همو (مسئول واحد اطلاعات‌وعملیات تیپ مستقل پیادۀ ۱۸ الغدیر در هشت سال دفاع مقدس) مصاحبه با محمدرضا صمدی، ۲۱ مرداد ۱۴۰۱؛ نیک‌روش، مرتضی (فرمانده دسته شناسایی)، مصاحبه با همو، ۲۲ مرداد ۱۴۰۱.
/ عبدالرضا خدادادی و محمدرضا صمدی/