علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید صدوقی یزد، دانشگاه، دانشگاهی در مرکز شهر یزد در میدان شهید باهنر، عهده‌دار تنظیم و اجرای سیاستهای بهداشتی، درمانی و آموزش پزشکی در استان یزد.
این دانشگاه تا پیش از ۱۳۶۱ ش، با نام «سازمان منطقه‌ای بهداری یزد» در ساختمانی با ۶۰۵۰۰ مترمربع زیربنا در سه طبقه (با احتساب همکف) فعالیت داشت. در این سال، بنابر درخواست آیت‌الله محمد صدوقی*، نمایندۀ ولی‌فقیه و امام‌جمعۀ یزد، از رئیس‌جمهور وقت، آیت‌الله سید علی خامنه‌ای (رهبر کنونی انقلاب اسلامی ایران)، دانشکدۀ علوم پزشکی تأسیس شد و از ۱۳۶۲ ش، با ۳۳ دانشجو و حدود ۱۰ استاد، کار خود را آغاز کرد. ازآنجاکه پیش از آن، آیت‌الله صدوقی در ۱۱ تیر ۱۳۶۱ به شهادت رسید، این دانشگاه به یاد وی، شهید صدوقی نامیده شد («مرور ... »، بش).
پس از تأسیس و ایجاد دانشکدۀ علوم پزشکی و خدمات درمانی شهید صدوقی، مراکز خدمات بهداشتی ـ درمانی بیمارستانهای شهید دکتر رهنمون*، محمدصادق افشار *، بهمن، راه‌آهن، سوانح و سوختگی و بهداری‌ها و نیز درمانگاه‌‌های سطح استان زیرپوشش آن قرار گرفت («مرور»، بش).
در جریان جنگ تحمیلی، این دانشکده در نخستین اقدام، با همکاری هلال‌احمر به آموزش نیرو برای درمان مجروحان شیمیایی عملیات خیبر (اسفند ۱۳۶۲) پرداخت؛ و روند بستری و درمان مجروحان شیمیایی را در سطح استان سامان‌دهی کرد. در این زمینه، به‌سبب وخامت حال مجروحان شیمیایی و نیاز به رسیدگی خاص به آن‌ها، پذیرش و بستری این مجروحان در دو بیمارستان سوانح و سوختگی و راه‌آهن انجام می‌شد (جعفری).
هم‌زمان با این اقدامات، پایگاه بسیج هم برای اجرای مأموریت‌های مرتبط با جنگ تشکیل شد و در نخستین گام، براساس مصوبۀ ۲۲ آبان همان سال مجلس شورای اسلامی مبنی‌بر خدمت پزشکان در جنگ، با همکاری بیمارستانهای زیرمجموعهاش به اعزام گروه پزشکی پانزده‌نفره‌ای برای دورههای پانزده‌تا بیست‌روزه به جبهه اقدام کرد. این گروه شامل دکتر، پرستار، بهیار و کمک بهیار با تجهیزات تخصصی و غیر‌تخصصی، آمبولانس، دارو و فوریت‌‌های پزشکی بود. تا پایان جنگ، صد تن از بانوان بهیار، پرستار و پزشک راهی جبهه شدند. در همین سال دانشکده نیز برای مهاجران جنگی که در مدارس و دیگر نقاط استان اسکان‌یافته بودند، امکانات بهداشتی اعم از وسایل شست‌وشو و ساخت سرویس‌های بهداشتی در محل سکونت آن‌ها تهیه می‌کرد؛ همچنین، جعبۀ کمک‌‌های اولیه در اختیار آن‌ها قرار می‌داد (همو) و افزون‌بر این، ازطریق پایگاه بسیج دانشگاه، شماری از کارکنان دارای مهارت‌‌های خاص مثل تعمیرکاران را به‌منظور همکاری در امور پشتیبانی جبهه و جنگ ازجمله تعمیر ماشین‌آلات، وسایل گرمایشی و جز آن‌ها به مرکز پشتیبانی جنگ جهاد سازندگی استان یزد در قلعۀ خیرآباد در جنوب غربی شهر یزد فرستاد (آراسته).
از دیگر اقدامات کارکنان دانشگاه کمک‌‌های نقدی به جبهه مدیریت و جمع‌آوری کمک‌‌های مالی خیّران برای تأمین و خریداری دارو و وسایل موردنیاز پزشکی و دپوی آن‌ها در بیمارستانهای زیرپوشش برای استفادۀ به‌موقع برای مجروحان جنگی بود (جعفری).
دیگر فعالیتهای دانشگاه علوم پزشکی یزد تأمین کادر درمانی بیمارستان‌ها و مراکز درمانی استان اعم از امدادگر، بهیار و کمک بهیار، فن‌ورز اتاق عمل و بهداشت محیط با همکاری جمعیت هلال‌احمر استان ازطریق صداوسیما و نصب اطلاعیه در مسجدها و حسینیه‌ها بود (سلطانی). کمبود کادر درمان، به‌ویژه در زمان عملیات‌‌های مهم مانند کربلای ۴ و ۵ در اسفند ۱۳۶۵، که شمار مجروحان منتقل‌شده به استان زیاد بود، نمود بیشتری داشت. دراین‌بین، در جریان جنگ، دانشگاه گروههای اضطراری پزشکان متخصص را به بیمارستانهای مناطق جنگی، به‌ویژه بیمارستان صحرایی خاتم‌الانبیا(ص) و امام حسین(ع) و بیمارستان شهید بقایی اهواز فرستاد (همو).
سرپرستی و کنترل نوبت کادر درمانی برای حضور به‌موقع کارکنان در بیمارستانهای زیرمجموعۀ خود و خدمت‌رسانی به مجروحان از دیگر برنامه و سیاستهای دانشگاه درزمینۀ پشتیبانی از جنگ بود؛ همچنین، دانشگاه درزمینۀ کمک به مجروحان جنگی با هماهنگی سازمان انتقال خون یزد به تأمین، نگهداری و ارسال خون و فراورده‌‌های خونی برای بیمارستانهای سراسر کشور اقدام و بنابر نیاز و درخواست بیمارستانهای زیرمجموعهاش، برای خود مجروحان نیز برنامههای عقیدتی ـ سیاسی برگزار کرد؛ برای نمونه، در ۱۳۶۳ ش، که شمار مجروحان بیمارستان شهید رهنمون فزونی گرفت، برای روحیه‌بخشی به کارمندان، کادر درمان و مجروحان برنامههای مذهبی و دعا برگزار شد (همو).
نظارت گروههای بهداشت و تغذیۀ سالم دانشگاه بر تأمین آب آشامیدنی سالم در خطوط مقدم و مناطق عملیاتی براساس سیاستهای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و تهیۀ آمار مجروحان و پذیرش آن‌ها در بیمارستانهای استان برای سازمان‌دهی امور بیماران و ارائۀ خدمات بیشتر از دیگر فعالیتهای آن بود؛ به‌طوری‌که تا ۱۳۶۷ ش، در بیمارستانهای شهید دکتر رهنمون و افشار، به ترتیب، بیش از ۲۵۰۰ و ۲۱۵۵ تن مجروح زیرپوشش خدمات درمانی دانشگاه قرار گرفتند (همو).
در ۱۳۶۴ ش، باتوجه‌به سیاستهای وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی، مدرسۀ عالی پرستاری پورکاج و دانشگاه پرستاری در هم ادغام شدند و زیرپوشش دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی قرار گرفت و پذیرش دانشجو در مقاطع کارشناسی پیوسته و ناپیوستۀ پرستاری و مامایی نیز جزو برنامۀ کار دانشگاه شد (همو).
در ادامه، مهم‌ترین اقدام دانشگاه درزمینۀ پشتیبانی از جنگ، تشکیل اتاق جنگ در ۱۳۶۴ ش زیرنظر رئیس وقت دانشگاه، مهدی دهقان‌پور، بود که بیشتر فعالیتهای آن پنج محور را شامل می‌شد: ۱. حضور مدیران دانشگاه در بیمارستانهای مختلف استان برای امداد‌رسانی به مجروحان در نوبت‌های طولانی؛ ۲. صدور معرفی‌نامه برای خانواده‌های رزمندگان به‌منظور درمان رایگان و تخفیف هزینه‌های درمان؛ ۳. اعزام کارکنان برای گذراندن دورههای آموزش نظامی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی؛ ۴. پیگیری اجرای برنامۀ حضور ۲۰ درصد از کارکنان دولت در جبهه که زمینۀ آن از آبان ۱۳۶۵ آغاز شد و هرماه بین ده تا سی تن از کادر درمان به جبهه اعزام می‌شدند؛ و ۵. برگزاری کلاس‌های عقیدتی برای کارکنان دانشگاه (همو).
در اواخر جنگ نیز به‌سبب شیوع بیماری مالاریا در جبهه، دانشگاه علوم پزشکی افراد آموزش‌دیده را به مناطق جنگی اعزام و برای رزمندگان به‌منظور ریشه‌کن‌کردن این بیماری جزوۀ آموزشی تهیه کرد (همو).
در جریان جنگ، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی شهید صدوقی درمجموع، دوهزار تن از مجموعۀ کادر بهداشتی ـ درمانی خود را به جبهه فرستاد که از این شمار، چهارده تن به شهادت رسیدند: سید علی اخوی میراب، علی‌اصغر بنافتی‌زاده، سید احمد جواهری، سید جلال دره‌شیری، اکبر دهقان طِزِرجانی، حبیب سالاری، سید جمال شفاعت، محمدحسین سالاری، محمدعلی عزیزی زارچ، محمدحسن علیزاده، غلامرضا غلام‌نژاد، محمدعلی کهدویی، سید مصیب لنگری و سید علیرضا میرابوطالبی (فرهنگ ... ، ذیل نام‌ها). از آمار دقیق تجهیزات بیمارستانی سیار ارسال‌شده به جبهه اطلاعی در دست نیست؛ اما خسارت‌های واردشده بر همۀ تجهیزات ارسالی شامل این‌هاست: هفده دستگاه آمبولانس، ده دستگاه جیپ، پنج دستگاه لندرور، نه دستگاه وانت، یک دستگاه مینی‌بوس، دو دستگاه پاترول و یک دستگاه کامیون تانکر (جعفری).
دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی پس از جنگ تحمیلی، فعالیتهای خود را درزمینۀ ترویج فرهنگ ایثار و شهادت ادامه داد که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از: ۱. پذیرش و درمان مجروحان جنگی؛ ۲. بررسی و درمان بیماری‌های مزمن ناشی از استفادۀ عراق از سلاح‌های شیمیایی؛ ۳. تجلیل و بزرگداشت مقام شهدای دانشگاه با برگزاری یادوارۀ شهدا؛ ۴. مصاحبه با بیشتر ایثارگران دانشگاه و چاپ کتاب خاطرات آن‌ها به نام روزگار همدلی در چهار جلد، با همکاری اداره‌کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس؛ ۵. اعزام جانبازان و معلولان دانشگاه در قالب تیم‌های ورزشی به مسابقات و المپیاد‌های ورزشی جانبازان و معلولان؛ ۶. برگزاری مراسم سالیانۀ بزرگداشت روز شهید و کنگرۀ شهدا به‌منظور ترویج فرهنگ ایثار و شهادت؛ ۷. نقل‌و‌انتقال دانشجویان شاهد و ایثارگرِ پذیرفته‌شده در رشته‌های پزشکی و مرتبط با آن در استان‌های دیگر؛ ۸. دیدار با خانوادۀ شهدای دانشگاه و استان؛ و ۹. جذب و به‌کارگیری حدود ۳۵۰ تن از ایثارگران (همو).
از افتخارات علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید صدوقی یزد، پذیرش دانشجو در رشته‌های علوم پایه و بالینی از ۱۳۸۰ ش است («مرور»، بش).
پس از جنگ، دانشکده‌های پرستاری و مامایی، بهداشت و دندان‌پزشکی، پیراپزشکی، شعبۀ بین‌الملل، پرستاری و مامایی میبد و پیراپزشکی ابرکوه نیز به این مجموعه افزوده شد و در دهۀ اخیر، با پذیرش دانشجو در ۳ رشتۀ کاردانی، ۱۸ رشتۀ کارشناسی پیوسته و ناپیوسته، ۱۶ رشتۀ کارشناسی ارشد، ۲۲ رشتۀ تخصصی، ۳ رشتۀ پی اچ‌دی و ۳ رشتۀ دکتری حرفه‌ای و یک دورۀ ام.پی.اچ فعالیت دارد («معرفی ... »، بش).
مآخذ: آراسته، محمدحسین (مدیر ستاد پشتیبانی جنگ استان یزد در سال‌های ۱۳۵۹-1362)، مصاحبه با علی ذبیحی علی‌تپه، ۱۲ مهر ۱۳۹۹؛ جعفری، عبدالخالق (مشاور وقت رئیس دانشگاه و مسئول ایثارگران دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید صدوقی یزد)، مصاحبه با مؤلف، ۲۷ مهر ۱۳۹۹؛ سلطانی، احمد (کارمند اسبق جمعیت شیروخورشید سرخ یزد)، مصاحبه با علی ذبیحی علی‌تپه، ۱۳ مهر ۱۳۹۹؛ فرهنگ اعلام شهدا: استان یزد، به کوشش مرکز مطالعات و پژوهش‌‌های بنیاد شهید و امور ایثارگران، تهران: شاهد، ۱۳۹۵ ش؛ «مروری بر تاریخچۀ جنایات شیمیایی صدام» (بارگذاری: ۲۲ اردیبهشت ۱۳۹۷)، پایگاه اطلاع‌رسانی فرهنگ ایثار و شهادت، <www.navideshahed.com> (دسترسی: ۱۲ آذر ۱۳۹۹)؛ «معرفی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی شهید صدوقی یزد» (بارگذاری: بی‌تا)، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید صدوقی یزد، <www.ssu.ac.ir> (دسترسی: ۲۹ مهر ۱۳۹۹).
/ اعظم یزدی/