قلعة خیرآباد، مکانی در جنوب غربی شهر یزد برای نگهداری، فرآوری، بسته‌بندی و ارسال کمک‌های مردمی به جبهه‌های جنگ عراق بر ضد ایران.
این قلعۀ تاریخی در ابعاد هفتاد در هشتاد، پنج برج به ارتفاع ۵/5 متر، دو ورودی در ضلع‌های شرقی و جنوبی، در انتهای بلوار شهید محمدحسین موحدین (جوکار) و در محلۀ خیرآباد (در آن زمان روستا) قرار دارد (آراسته، خستگی‌ناپذیر، ص ۶۶) که در ضلع شمالی آن زمینی به مساحت دو هزار مترمربع؛ نیز زمین دیگری در فاصلة پانصدمتری شمال آن با پنج‌هزار مترمربع به‌صورت چهاردیواری، همراه ده‌ها قفیز زمین و با بیش از شصت باغ انار قرار داشت. این زمین و باغ‌ها را مردم به‌منظور پشتیبانی از جبهه‌ها، در اختیار جهاد سازندگی یزد قرار داده بودند که پس از پایان جنگ (29 مرداد ۱۳۶۷)، برای کشاورزی و ساختمان‌سازی منازل شخصی، به مردم آنجا واگذار شد (همتی؛ دستمالچیان).
تغییر کاربری قلعة خیرآباد به مرکز پشتیبانی و جمع‌آوری جنگ جهاد سازندگی استان یزد، به نیمة نخست سال ۱۳۶۰ ش و اهداء حجم درخور توجه‌ای از کمک‌های مردم این استان به جبهه‌ها بازمی‌گردد که درنتیجۀ آن مسئولان جهاد استان برآن شدند تا نسبت به ساماندهی این کمک‌ها اقدام کنند. به همین منظور، با پیگیری علی ابوالحسن‌زاده، معاون ستاد پشتیبانی جنگ؛ سید علی‌اکبر حسینی‌نسب و میرزا علی‌اکبر همتی، از اعضای شورای مرکزی و حجت‌الاسلام احمد ابهت، نماینده امام خمینی (ره) در جهاد سازندگی استان یزد، این قلعه را برای مکان پشتیبانی جنگ جهاد سازندگی انتخاب کنند که پس از راه‌اندازی، با مسئولیت میرزا علی‌اکبر همتی و با داشتن یک باب خیاط‌خانه، چندین انبار ازجمله چهار انبار سرپوشیده، بخش‌های تفکیک کمک‌های مردمی، حدود بیست کانتینر شش و دوازده‌متری، چند آغل و بخش‌های اداری، به مهم‌ترین و اصلی‌ترین مرکز پشتیبانی جنگ در یزد تبدیل شد. در این قلعه بین ۱۰ تا ۱۲۰ تن نیروی ثابت و پاره‌وقت فعال که بیشترشان مردان و زنانی داوطلب از خانوادۀ شهدا، اصناف و دیگر اقشار مردم بودند که شمار آنان در طول سال متغیر بود (همو؛ آراسته، مصاحبه ... ).
در قلعۀ خیرآباد دست کم بیست گونه فعالیت انجام می‌گرفت که عبارت بودند از: شست‌وشوی لباس و پتو ؛ تعمیر کفش و پوتین؛ آب‌میوه‌گیری، به‌ویژه آبلیمو؛ تهیه ماستینه (ماست چکیده)؛ صافکاری، جوشکاری و تعمیر موتورسیکلت؛ نگهداری گاو، گوساله و گوسفندهای خریداری شد و اهدایی؛ دوخت لباس، دستکش، شال‌گردن و لباس اتاق عمل؛ پخت مربا، شیرینی؛ تولید عرقیجات گیاهی (همان)؛ ساخت صندوق یخ، فلاکس چای، تانکر آب، حمام صحرایی سیار و ثابت و توالت سیار با استفاده از ظرفیت‌های کارگاهی بخش خصوصی و تبدیل ماشین‌های تویوتای لندکروز به تویوتای دوکابینه به درخواست تیپ مستقل پیادۀ ۱۸ الغدیر و قرارگاه قدس نیروی زمینی سپاه پاسداران؛ همچنین با همکاری اتاق اصناف استان از اصنافی چون آهنگر، چراغ‌ساز، کفاش و مانند آن در کارهای تعمیراتی؛ قنادان برای پخت انواع شیرینی و شربت؛ نانوا برای پخت نان خشک محلی و لبنیات برای تهیۀ ماست و پنیر (همتی)؛ نیروهای تخصصی و فنی از صنف‌های گوناگون و نیروهای مردمی برخی کارخانه‌های استان ازجمله یزدباف، جنوب، سلک‌باف و ماه‌باف کمک می‌گرفت (دستمالچیان).
شیوۀ کار در این قلعه و جبهه‌های جنگ بدین شکل بود که خودروهایی از این مرکز، اقلام موردنیاز را به جبهه حمل می‌کردند و هنگام بازگشت، اقلام صدمه‌دیده و کهنه مانند پوتین، لباس و تانکرهای ترکش‌خورده، انواع چراغ والور و فانوس معیوب و دیگر وسایل و تجهیزات را با خود به یزد حمل می‌کردند. در این بین چنانکه تشخیص داده می‌شد که کالا و یا وسایلی قابل بهره‌برداری نیست، با مجوز آیت‌الله محمد صدوقی*، از روحانیون مبارز و برجسته یزد، و پس از وی آیت‌الله سید روح‌الله خاتمی (1285-1367 ش)، نمایندة امام خمینی(ره) در استان یزد، فروخته و وجه آن به جبهه‌ها اختصاص داده می‌شد (همتی). مهم‌ترین کاروان کمک‌های ارسال‌شده مردم و ادارات از این مکان در ۵ آذر ۱۳۶۵ و در حدود ۱۲۵ دستگاه خودرو آمبولانس، وانت تویوتا و نیسان بود. همچنین در دی همان سال، شمار هشتاد دستگاه خودرو تریلر، کامیون و کامیونت کمک‌های مردمی از این محل به جبهه ارسال شد (ستاد ...، گزارش ... ، سند ... ۵ آذر ۱۳۶۵، ۴ بهمن ۱۳۶۵).
فعالیت این محل بعد از دفاع مقدس تا سال ۱۳۷۰ ش ادامه داشت و در بازسازی مناطق جنگ‌زده و سنگرسازی و راه‌سازی در جزایر قشم و هنگام در استان هرمزگان پشتیبانی داشت؛ پس‌ازآن این مرکز به بخش خصوصی و زمین و باغ‌ها هم به مردم برای کشاورزی و ساختمان‌سازی منازل شخصی، به مردم آنجا واگذار شد (همتی؛ دستمالچیان).
مآخذ: آراسته، محمدحسین، خستگی‌ناپذیر (خاطرات)، به‌کوشش محمدرضا کلانتری سرچشمه، یزد: اندیشة کویر، ۱۳۸۸ ش؛ همو (مدیر ستاد پشتیبانی جنگ استان یزد)، مصاحبه با مؤلف، ۱۳۹۶ ش؛ دستمالچیان، سید حسین (مدیر ستاد پشتیبانی جنگ استان یزد)، مصاحبه با همو، ۱۳۹۷ ش؛ ستاد پشتیبانی جنگ جهاد سازندگی یزد، گزارش به دفتر آیت‌الله خاتمی، سند مورخ ۴ بهمن ۱۳۶۵، شم بازیابی ۱۱۶-1-1-4-4، موجود در سازمان جهاد کشاورزی استان یزد؛ همان، گزارش به دفتر آیت‌الله خاتمی، سند مورخ ۵ آذر ۱۳۶۵، شم بازیابی ۹۴-1-1-4-4، موجود در همان‌جا؛ همتی، علی‌اکبر (مدیر مرکز پشتیبانی جنگ جهاد سازندگی قلعة خیرآباد)، مصاحبه با مؤلف، ۱۳۹۷ ش.
/ محمدرضا کلانتری سرچشمه/