کسی که زیر سنگ آواز میخواند، تئاتری صحنه‌ای دربارة دفاع مقدس نوشتۀ سعید شهریار به کارگردانی صادق نصیری.
شهریار در ۱۶ مهر ۱۳۵۲، در شهر یزد، زاده شد. فعالیت هنری‌اش از دورة راهنمایی در ۱۳۶۵ ش آغاز شد و در ۱۳۸۰ ش، با تدریس دوره‌های فیلم‌سازی انجمن سینمای جوانان دفتر یزد به اوج رسید. پس‌ازآن، فعالیت‌های هنری او با داوری در جشنواره‌های هنری دانش‌آموزی، دانشجویی و حرفه‌ای کشوری ادامه یافت. افزون‌بر آن، در مقام برنامه‌ساز، کارگردان، نمایشنا‌مه‌نویس و مسئول آموزشگاه آزاد هنرهای نمایشی هم فعالیت داشته و تحصیلات عالی خود را در مقطع کارشناسی ارشد کارگردانی در ۱۳۹۳ ش در دانشگاه تربیت مدرس ادامه داده و در ۱۳۹۵ ش، فارغ‌التحصیل شده است. او آثار متعددی در حوزۀ نویسندگی و کارگردانی با موضوع دفاع مقدس دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از: نویسندگی و کارگردانی رسم عاشقی (1394 ش)، لالایی بر زمین سوخته (1394 ش)، برسد به دست صفورا (1393 ش)، عبور از غبار (1395 ش)، نویسندگی کسی زیر سنگ‌ها آواز میخواند (1391 ش)، نویسندگی و بازیگری نبض سرخ کلاغ (1390 ش) و نویسندگی و کارگردانی بیش از سی نمایش رادیویی در مجموعۀ سی سردار در صدای مرکز یزد («آشنایی ... »، بش؛ شهریار).
سبب نام‌گذاری این نمایش ملهم از داستان آن و به‌ویژه برگرفته از صحنۀ آخر نمایش است که در آن، خانه با شلیک خمپاره‌ای منهدم می‌شود و در این میان، صدای گریۀ نوزاد تازه متولد‌شده‌ای از زیر آوار شنیده می‌شود (همو).
صادق نصیری در ۱۳۵۵ ش در شهر یزد زاده شد و تحصیلاتش را در مقطع کارشناسی رشتۀ تئاتر با گرایش طراحی صحنه از دانشگاه هنر و معماری تهران به پایان برد. این در حالی بود که فعالیت هنری او از ۱۳۷۰ ش در دوران راهنمایی با بازی در نمایش پایان شب سیه، سپید است آغازشده بود. او تاکنون (1399 ش) طراحی و کارگردانی نمایش‌هایی ازجمله کسی که زیر سنگ آواز میخواند، نبض سرخ کلاغ و آقای قاضی صدای مرا می‌شنوید؟(1389 ش) را بر عهده داشته است؛ همچنین، یک دوره مدیریت انجمن نمایش شهرستان یزد و دو دوره سمت مشاور انجمن نمایش استان یزد را نیز بر عهده داشته است (نصیری). کارگردان تئاتر انگیزۀ خود را از کارگردانی این اثر و دیگر آثار مرتبط با دفاع مقدس تفاوت موضوع جنگ تحمیلی عراق بر ضد ایران (31 شهریور ۱۳۵۹-27 تیر ۱۳۶۷) با سایر موضوعات می‌داند که کشور در هشت‌سال درگیر آن بود (نصیری).
نمایش ازآنجا آغاز می‌شود که معلمی جوان به نام داوود به دختری به نام نوشا علاقه‌مند می‌شود که او هم معلم است. در ادامه، جوان به خواستگاری دختر می‌رود؛ اما با مخالفت پدر و برادرش روبه‌رو می‌شود؛ بنابراین، او و دختر تصمیم می‌گیرند باهم ازدواج کنند. پدر به آن‌ها پیشنهاد می‌دهد که پس از ازدواج به منطقه‌ای دوردست بروند و داود دورۀ خدمت سربازی خود را به‌منزلۀ سرباز معلم در آنجا سپری کند تا آب‌ها از آسیاب بیفتد؛ بدین ترتیب، آن‌ها به یکی از روستاهای کردنشین دورافتادۀ غرب کشور می‌روند و در خانۀ پیرزنی نابینا ساکن می‌شوند و داود در آنجا، به تدریس مشغول می‌شود. مدتی پس از حضور آن‌ها در منطقه، جنگ آغاز می‌شود و این در حالی است که دختر باردار است و پابه‌ماه. مرد برای آوردن قابله مجبور می‌شود به روستای همسایه برود. در همان هنگام، نخستین خمپاره به منطقۀ مرزی و آن روستا اصابت می‌کند. در ادامه، عراقی‌ها پاسگاه محلی را تصرف می‌کنند. دراین‌بین، یکی از سربازان ایرانی که مسئول ادارۀ پاسگاه محلی در منطقۀ کردنشین است، زخمی می‌شود و به خانۀ پیرزن پناه می‌آورد. مدت کوتاهی بعد، یکی از سربازان عراقی هم به خانه وارد و با رزمندۀ ایرانی درگیر می‌شود و چند بار یکدیگر را خلع سلاح می‌کنند. در این گیرودار، مرتب خانه‌های اطراف روستا گلوله‌باران می‌شوند. درنهایت، دو سرباز تصمیم می‌گیرند تا به‌دنیاآمدن کودک، دست از جدال بردارند. سرباز ایرانی می‌کوشد از هر دو زن محافظت کند. با همراهی پیرزن نابینا، نوزاد به دنیا می‌آید. در همین هنگام، عراقی‌ها خمپاره‌ای شلیک می‌کنند که به خانه اصابت می‌کند و براثر آن، رزمندۀ ایرانی، مادر بچه و سرباز عراقی جان خود را از دست می‌دهند و تنها پیرزن و نوزاد تازه متولد‌شده زنده می‌مانند و صدای گریۀ نوزاد از زیر آوار بلند می‌شود (همو).
بازیگران این نمایش عبارت‌اند از: احسان زرین‌آبادی، محمد کریم‌پور و مریم نیک‌آیین.
این نمایش برای نخستین بار، در ۱۳۹۱ ش در شهر یزد اجرا شد و پس‌ازآن، در دهمین جشنوارۀ بسیج استان یزد در مهر ۱۳۹۱ برگزیده شد و در همان سال، به سی‌و‌یکمین دورۀ جشنوارۀ بین‌المللی فجر تهران راه یافت و در سالن مهر به اجرا درآمد («نمایش ... »، بش).
مآخذ: «آشنایی با سعید شهریار عضو هیات انتخاب آثار بیست و هفتمین جشنواره تئاتر استان یزد» (بارگذاری: ۱۱ شهریور ۱۳۹۷)، تئاتر یزد، <www yazd.theater.ir> (دسترسی:۱ بهمن ۱۴۰۱)؛ شهریار، سعید (نویسندة نمایش کسی که زیر سنگ آواز میخواند)، مصاحبه با مؤلف، ۱۵ خرداد ۱۴۰۰؛ نصیری، صادق (کارگردان نمایش کسی که زیر سنگ آواز میخواند)، مصاحبه با همو، ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹؛ «نمایش کسی که زیر سنگ آواز میخواند در سالن پالاتو هنر یزد به روی صحنه می‌رود» (بارگذاری: ۲۷ مهر ۱۳۹۱)، یزد فردا، <www.yazdfarda.com> (دسترسی: ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹).
/ سیده کوثر قاضی‌دزفولی/