کشاورزی استان یزد، اداره‌ کل،  یکی از اداره‌های دولتی استان یزد به‌منظور سیاست‌گذاری در تهیه و تولید مواد غذایی و دیگر محصولات کشاورزی مورد‌نیاز استان.

ادارۀ کشاورزی شهرستان یزد در زمان پهلوی اول بانام ادارۀ فلاحت در محلی استیجاری در کوچۀ هراتی سابق (شهید حبیب داعی کنونی)، واقع در خیابان فرخی فعالیت می‌کرد. در همان دوره، به‌سبب حذف کلمات عربی از متون فارسی، نام این اداره نخست به کشاورزی و در ۱۳۴۱ ش، در جریان اصلاحات ارضی، به ادارۀ کشاورزی و اصلاحات ارضی شهرستان یزد تغییر کرد و مسئولیت آن به حجت شیرازی واگذار شد. در پی آن، ساختمان این اداره نیز به جنب بازار روز انتقال یافت (خوش‌آمدی). در ۱۳۵۲ ش، در پی تبدیل یزد به استان یزد (سالنامه ... ، ص ۸۶)، ادارۀ کشاورزی و اصلاحات ارضی در این استان تشکیل شد (خوش‌آمدی).

در جریان مبارزات مردم یزد بر ضد حکومت پهلوی در ۱۳۵۷ ش، کارکنان اداره‌کل کشاورزی هم حضوری بسزا داشتند و با صدور دو اعلامیه در ۵ دی و ۲۰ بهمن، به‌ترتیب، هم‌بستگی خود را با تحصن فرهنگیان یزد (28 آذر) و حمایتشان را از امام خمینی (ره) و تشکیل دولت انقلاب اسلامی اعلام کردند (بهبودزاده و کلانتری سرچشمه، ص ۲۶۴، ۳۱۲).

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مسئولیت این اداره به جواد نواب‌پور (1357-1359 ش) واگذار شد (خسروی‌مقدم). با آغاز جنگ تحمیلی عراق بر ضد ایران در شهریور ۱۳۵۹، سیاست‌های رسیدگی به روستاییان گسترش یافت و افزون‌‌بر ترویج کشاورزی، فعالیت‌های آبخیزداری هم به وظایف این اداره افزوده شد و نام آن نیز به اداره‌کل عمران روستایی و کشاورزی تغییر یافت؛ پس‌ازآن، ساختمان اداره به خانه‌ای استیجاری در خیابان مطهری روبه‌روی شهرداری یزد منتقل شد (خوش‌آمدی؛ خسروی‌مقدم). در ادامه، محمدعلی رادی تا ۱۳۶۱ ش و احمد آقایی میبدی تا ۱۳۶۳ ش، مسئولیت این اداره را بر عهده گرفتند (همو). در دورة آقایی، ساختمان اداره به ابتدای بلوار دانشجو انتقال یافت (خوش‌آمدی). پس از او، ریاست اداره تا ۱۳۷۰ ش، به سید کاظم طباطبایی اشکذری سپرده شد. دراین‌بین، در ۱۳۶۳ ش، نام اداره نیز به اداره‌کل منابع طبیعی و کشاورزی استان یزد تغییر کرد (خسروی‌مقدم).

در دورۀ دفاع مقدس، ادارۀ کشاورزی یزد فعالیت‌هایش را درزمینۀ جنگ متمرکز کرد که مهم‌ترین آن ارسال ماشین‌آلات سبک و سنگین و راننده به جبهه‌ها بود و در‌مجموع، شش دستگاه بولدوزر، پنج دستگاه تانکر آب، پنج دستگاه سیمرغ و چهار دستگاه جیپ استیشن به همراه پانزده راننده با مأموریت‌های پانزده‌روزه تا دوماهه به جبهه فرستاده شد. افزون‌بر این، یک دستگاه کامیون یخچال‌دار حامل مواد غذایی، یک مینی‌بوس بنز، یک کمپرسی ولوو و یک تریلی کمرشکن ام ۱۲ هم در اختیار ستاد پشتیبانی جنگ قرار داده شد (شایق).

از ۱۳۶۰ ش، پایگاه مقاومت شهید قدوسی در اداره‌کل عمران روستایی و کشاورزی استان یزد فعالیت خود را زیر‌نظر نعمت‌الله خلیلی آغاز کرد (آبداریکا). این پایگاه در زمینه‌های مختلف فرهنگی (برگزاری نمایشگاه عکس و پوستر، دیدار با خانواده‌های شهدا و عیادت از مجروحان جنگی در بیمارستان‌ها)؛ نظامی (شرکت در رژۀ نیروهای مسلح، برگزاری کلاس‌های آموزش نظامی و امدادگری و شرکت در برنامه‌های بسیج اداره‌ها)؛ و عقیدتی (برگزاری کلاس‌های معرفتی با حضور آیت‌الله حاج شیخ میرزا حسن ابوترابی) فعال بود؛ همچنین، در برگزاری مراسم تشییع شهدای دفاع مقدس مشارکت داشت (همو).

تا ۱۳۶۴ ش، کارکنان ادارۀ منابع طبیعی و کشاورزی یزد دورۀ یک‌هفته‌ای آموزش نظامی را در اردوگاه قائم آل محمد(عج) در روستای منشاد از توابع شهرستان مهریز گذراندند (خلیلی). این اداره درزمینۀ بازسازی مناطق جنگ‌زده نیز فعال بود و بیش از ده فن‌ورز (تکنسین) عمران و راه‌سازی را در قالب چهار تیم مهندسی به‌صورت داوطلب، به مناطق جنگ‌زدۀ استان ایلام فرستاد (نک: اداره ... ، معرفی ... ، اعلام ... )؛ همچنین، در ۱۱ مهر ۱۳۶۵، در تعیین صورت‌وضعیت یازده مدرسه در منطقۀ جنگ‌زدۀ اندیمشک فعالیت داشت (همان، حکم ... ). پس‌ازآن نیز در پی تصمیم شورای عمران و آبادی تیپ الغدیر تا اواخر همین سال، در محوطۀ پادگان تیپ (پانزده‌کیلومتری شمال اهواز)، 1500 اصله نهال کاشت (تیپ ... ؛ خلیلی).

این اداره تا ۱۳۶۷ ش، حدود ۱۲۰ تن کارمند داشت که برای کمک مالی به جبهه تا سه روز حقوق خود را اهدا کردند؛ همچنین، بیش از ۳۵ تن از آن‌‌ها به‌صورت داوطلبانه، در جبهه حضور یافتند که برخی از آن‌ها در چند مرحله، در زمان‌های مختلف، به جبهه رفتند و شهیدی هم نداشتند (همو).

این اداره پس از پایان جنگ و تا پیش از ادغام با جهاد سازندگی (نک: ادامۀ مقاله) در ۱۳۶۹ ش، شصت ‌تن از ایثارگران و اعضای خانواده‌هایشان را جذب کرد. در همین سال، به دنبال سیاست‌های دولت جمهوری اسلامی ایران، دو ادارۀ منابع طبیعی و کشاورزی از هم تفکیک و به اداره‌کل کشاورزی و اداره‌کل منابع طبیعی تبدیل شدند. پس‌ازآن، در ۱۳۷۹ ش با جهاد سازندگی استان یزد ادغام شد و سازمان جهاد کشاورزی نام گرفت (خسروی‌مقدم).

مآخذ:  آبداریکا، محمدرضا (مسئول حراست اداره‌کل کشاورزی استان یزد)، مصاحبه با مؤلف، ۱۵ مهر ۱۳۹۹؛ ادارۀ کشاورزی و عمران روستایی یزد، اعلام آمادگی ۱۱ نفر از تکنسین‌های عمران جهت اعزام به بازسازی، سند مورخ ۲۳ فروردین ۱۳۶۱، شم بازیابی ۰۰۲-18-2-5-1، موجود در سازمان جهاد کشاورزی استان یزد؛ همان، حکم مأموریت مهندسی احتیاط، سند مورخ ۱۱ مهر ۱۳۶۵، شم بازیابی ۱۹۷، موجود در همان‌جا؛ همان، معرفی جهت اعزام به جبهه، سند مورخ ۱۷ آبان ۱۳۶۰، شم بازیابی ۰۰۱-25-2-2-1، موجود در همان‌جا؛ بهبودزاده، جواد و محمدرضا کلانتری سرچشمه، روزشمار انقلاب اسلامی در یزد، تهران: سورۀ مهر، ۱۳۹۵ ش؛ تیپ مستقل ۱۸ الغدیر، صورت‌جلسۀ شورای عمران و آبادی تیپ الغدیر، سند مورخ ۱۳ آبان ۱۳۶۵، شم بازیابی ۰۰۲-8-3-1-16، موجود در سازمان جهاد کشاورزی استان یزد؛ خسروی‌مقدم، حسین (مسئول وقت امور اداری سازمان جهاد کشاورزی استان یزد)، مصاحبه با مؤلف، ۱۸ مهر ۱۳۹۹؛ خلیلی، نعمت‌الله (فرمانده وقت پایگاه مقاومت شهید قدوسی)، مصاحبه با همو، ۱۶ مهر ۱۳۹۹؛ خوش‌آمدی، محمدحسین (معاون وقت اداره‌کل کشاورزی استان یزد)، مصاحبه با همو، ۱۴ بهمن ۱۳۹۸؛ شایق، احمد (مسئول وقت امور حمل‌و‌نقل و ترابری اداره‌کل کشاورزی استان یزد)، مصاحبه با همو، ۱۷ مهر ۱۳۹۹؛ سالنامۀ آماری کشور، به کوشش سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، تهران: مرکز آمار ایران، ۱۳۸۳ ش.

/محمدرضا کلانتری سرچشمه/