اَردکان، شهرستان و شهری در شمال ‌غربی استان یزد.

در منابع تاریخی، گفته‌های مختلفی دربارۀ نام اردکان آمده است؛ برخی منابع به ریش اوستایی آن اشاره می‌کنند که از دو کلمۀ «ارد» به معنای مقدس و «کان» به معنای راستی تشکیل‌شده و به معنی سرزمین مقدس است (لغت‌نامه، ذیل «ارد») و برخی ریشۀ آن را از کلمۀ پهلوی «ارتاکان» یا «ارتاکن»، به معنی راستی و درستی می‌دانند (طباطبایی اردکانی، ص ۵۰). مورخان هم پیشینۀ زندگی را در شهر اردکان به پیش از اسلام می‌رسانند و ریشۀ آن را اِرد (محل کان‌های غنی زیرزمینی) و اَرد (خشمگین و شجاع)، که محل زندگی مردمانی دلاور بوده است، می‌دانند. در تعبیری دیگر، ارد (اشا) به معنی خوشبختی، دارایی، خواسته و همچنین محل زندگی مردمان خوشبخت آمده است (فرهنگ ... آبادی‌ها ... ، ج ۱، ص ۱۲۶-127).

شهرستان اردکان:  این شهرستان با مساحت ۲۳۸۰۷ کیلومترمربع در موقعیت ۳۲ درجه و ۰ دقیقه تا ۳۳ درجه و ۲۳ دقیقۀ عرض شمالی و ۵۳ درجه و ۱ دقیقه تا ۵۶ درجه و ۱۹ دقیقۀ طول شرقی واقع شده است و از جنوب به شهرستان‌های بهاباد، بافق، یزد، اشکذر و میبد؛ از شمال و غرب، به شهرستان نائین در استان اصفهان؛ و از شرق، به شهرستان طبس در استان خراسان جنوبی محدود می‌شود (نک: سالنامه ... ، ص ۲۹-30؛ نقشه ... ).

آب‌وهوای آن در دشت‌ها و شوره‌زارها، گرم و خشک و در بخش کوهستانی، معتدل مایل به گرم و خشک است (جعفری، ج ۳، ص ۵۹؛ فرهنگ ... ایران ... ، ج ۱۰، ص ۹). بیشینۀ آن در ماه‌های خرداد و تیر ۴۴ درجه و کمینۀ آن در دی منفی ۸ درجۀ سانتی‌گراد است. کمترین میزان بارندگی مربوط به ماه‌های خرداد تا آذر، به میزان صفر میلی‌متر و بیشترین آن در اردیبهشت (سالنامه، ص ۶۴)، میانگین ارتفاع آن از سطح دریا ۱۲۳۴ متر («شهرستان ... »، بش) و بلندترین نقطۀ آن، قلۀ خوانزا در کوه‌های خرانق با ارتفاع ۳۱۵۸ متر است. دیگر ارتفاعات مهم این شهرستان عبارت‌اند از: کوه هریشت با ارتفاع ۱۹۳۹ متر در دوازده‌کیلومتری شمال شرقی اردکان، کوه چک‌چک با ارتفاع ۲۷۴۵ متر در ۳۸کیلومتری شرقی اردکان، کوه تپه‌ریگ با ارتفاع ۱۶۰۵ متر در ۲۵کیلومتری شمال شرقی اردکان، کوه‌های ندوشن با ارتفاع ۲۸۱۷ متر در غرب شهرستان (افخمی عقدا، ص ۵۸). سیاه‌کوه، مهم‌ترین کویر منطقۀ یزد، با جهت شمال غربی ـ جنوب شرقی، در شمال اردکان قرار دارد (فرهنگ ... آبادی‌ها، ج ۱، ص ۱۲۴).

شهرستان اردکان در ۱۳۷۵ ش، ۶۱۸۰۲ تن جمعیت داشت که در ۱۳۸۵ ش، به ۷۳۲۹۲ تن و در ۱۳۹۵ ش، به ۹۷۹۶۰ تن افزایش یافت. از این شمار، ۸۳۰۷۱ تن در مناطق شهری و ۱۴۸۸۹ تن در مناطق روستایی ساکن‌اند. جمعیت مردان ۵۳۵۱۳ تن و جمعیت زنان ۴۴۴۴۷ تن است (همان‌جا؛ سالنامه، ص ۱۰۶، ۱۰۸).

در دورۀ پهلوی اول، اردکان یکی از بخش‌های شهرستان یزد بود که در ۱۱ تیر ۱۳۲۴، به شهرستان تبدیل شد و شامل بخش‌های عقدا، خرانق و حومه بود. این شهرستان در ۲۳ آبان همان سال، دوباره به بخش تبدیل شد (سپهری اردکانی، نگاهی ... ، ص ۱۰۰). با تأسیس فرمانداری کل یزد در ۱۳۴۸ ش، بخش اردکان به انضمام بخش‌های حومه و خرانق به شهرستان ارتقا یافت (فرهنگ ... آبادی‌ها، ج ۱، ص ۷۰). پس از انقلاب اسلامی ایران در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷، میبد از بخش حومۀ این شهرستان جدا و به بخش و در آبان ۱۳۶۹، به شهرستان تبدیل شد (همان، ص ۱۳۵). در حال حاضر (1401 ش)، شهرستان اردکان شامل سه بخش مرکزی، بخش عقدا و بخش خرانق است. در بخش مرکزی، شهرهای اردکان و احمدآباد و دهستان محمدیه با ۱۲۱ آبادی؛ در بخش عقدا، شهر عقدا و دهستان‌های عقدا با ۹۱ آبادی و نارستان با ۵۸ آبادی و در بخش خرانق، دهستان‌های رباطات با ۱۴۴ آبادی و رزین با ۶۴ آبادی قرار دارند (سالنامه، ص ۳۲).

شهرستان اردکان دارای قنات‌های متعددی بوده است که به‌تدریج به دلیل‌های مختلف مانند حفر چاه‌های عمیق در کویر، بیشتر آن‌ها یا به‌طور کامل خشک‌شده‌ یا در آستانۀ خشک‌شدن‌اند (طباطبایی اردکانی، ص ۱۴۰).

مردم شهرستان اردکان در بخش‌های معادن، صنایع، کشاورزی، دام‌پروری و صنایع‌دستی مشغول به کارند (همان‌جا). معادن سنگ‌آهن چادرملو، اورانیوم ساغند، باریت، سیلیس و سنگ‌های ساختمانی در این شهرستان وجود دارد و از خاک آن در صنایع کاشی‌سازی استفاده می‌شود (اسناد ... ، ص ۵۷). این شهرستان، یکی از قطب‌های فولاد کشور به شمار می‌رود و بزرگ‌ترین کارخانه‌های آن عبارت‌اند از: گَندله‌سازی اردکان، نیروگاه سیکل ترکیبی چادرملو، آهن اسفنجی (دی.آر.آی)، شرکت سرمایه‌گذاری فولاد غدیر، شرکت آهن و فولاد اَرفَع، شرکت الکترود گرافیتی ایران، مجتمع فولاد اردکان، شرکت کاشی و سرامیک گلسرام، شرکت کاشی ایفاسرام، کارخانۀ کاشی صدف و زیرمجموعه‌های آن، کاشی خاتم، مجتمع چینی بهداشتی رز سفید، شرکت صنایع خودرو کویر ایران، شرکت سرامیک‌های صنعتی اردکان، کارخانه‌های نساجی اردکان، شرکت دام‌پروری میلشبار، کارخانه‌های شیشۀ شناور و کارخانه‌های مختلفی در حوزه‌های صنایع غذایی، بهداشتی، تبدیلی، گرمایشی، سرمایشی، قطعه‌سازی. صنایع غذایی معروف این شهرستان، پسته و حلوا ارده (همو، ص ۴۲). صنایع‌دستی آن، چادرشب‌بافی، حصیربافی، خورجین‌بافی، لبافی، آهنگری، قالی‌بافی، زیلوبافی و نساجی است. کارگاه‌های صنعتی در بخش موزاییک‌سازی، آجرپزی، سنگ‌بری و صنایع کوچک از دیگر صنایع این شهرستان‌اند (طباطبایی اردکانی، ص ۱۴۵).

آثار تاریخی و گردشگری اردکان عبارت‌اند از: زیارتگاه پیرهریشت، زیارتگاه پیرسبز چک‌چک؛ خانه‌های تقدیری‌ها، خاتمی، سروری؛ دربند صدرالفضلا؛ محلات قدیم زین‌الدین، بازار نو، کوشک نو، کملاق، علی‌بیک و چرخاب؛ مجموعۀ آب‌انبارهای شهر مانند احمدآباد و قنات عیش‌آباد؛ جنگل‌های کویری حسن‌آباد انارکی؛ منارجنبان خرانق؛ منطقۀ حفاظت‌شدۀ سیاه‌کوه در حاشیۀ روستای حسن‌آباد انارکی؛ امامزاده‌های سید نورالدین و امامزاده سید هاشم شریف‌آباد؛ و حوض عباس (فرهنگ ... آبادی‌ها، ج ۱، ص ۱۲۴).

شهر اردکان:  شهر اردکان با ارتفاع ۱۰۳۵متری از سطح دریا (افخمی عقدا، همان‌جا)، در ۵۴ درجه و ۱ دقیقۀ طول شرقی و ۳۲ درجه و ۱۹ دقیقۀ عرض شمالی و در مسیر نائین به یزد واقع‌شده و جمعیتش در ۱۳۷۵ ش، ۴۴۳۹۸ تن بوده که در ۱۳۹۵ ش، به ۷۵۲۷۱ تن افزایش‌یافته است (فرهنگ ... آبادی‌ها، ج ۱، ص ۳، ۲۳۵؛ فرهنگ ... ایران، همان‌جا؛ نیز نک: نتایج ... ، ص ۹۱).

در برخی منابع آمده است که تاریخ شهر اردکان به دورۀ ساسانی بازمی‌گردد (فرهنگ ... آبادی‌ها، ج ۱، ص ۳) و مکان قدیم شهر در جایی‌ به‌ نام‌ زردُک‌ بوده‌ که‌ ویرانه‌های آن‌ هنوز باقی‌ است‌ (افشار، ج ۱، ص ۵۷، ۶۶). با پیداشدن آب شیرین در قسمت‌های پایین‌تر این منطقه، شهر به آنجا تغییر مکان یافت؛ اما هستۀ کنونی شهر از سدۀ ۸ ق پایه‌گذاری شده (طباطبایی اردکانی، ص ۱۷۲)، در ۱۰۸۵ ق، این شهر قصبه شریفه و محل توطن فضلا، حکما، منجمان و دانشمندان بوده است (سپهری اردکانی، یونان ... ، ص ۵۴).

شهر اردکان آثار تاریخی و محله‌های دیدنی بسیاری دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از: مسجد زیرده و مسجد جامع از بناهای مربوط به سدۀ ۱۰ ق؛ مسجد حاج محمدحسین و خانه سروری در محلۀ چرخاب مربوط به دورۀ قاجار؛ خانۀ‌ تقدیری (محل کنونی ادارۀ میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان اردکان)؛ سردر مجدالعلما؛ خانۀآیت‌الله خاتمی (موزۀ رجال شهرستان اردکان)؛ بازار قدیم چهارسوق؛ کوچۀ‌ آشتی‌کنان در بازار چهارسوق؛ کوچه‌ها و ساباط‌های (سازه‌ای برای پدید آوردن سایه و جایگاهی خنک در مناطق کویری) محله‌های چرخاب، زین‌الدین کوشک نو وکملاق و علی بیک؛ حمام قدیم بازار چهارسوق و تابستان‌ خانهۀ مسجد زین‌الدین (طباطبایی اردکانی، ص ۱۲۹، ۱۳۲).

اردکان و انقلاب اسلامی:  پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، با درگذشت آیت‌الله سید حسین طباطبایی‌ بروجردی در ۱۳۴۰ ش، مردم اردکان امام خمینی(ره)، رهبر انقلاب و بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران، را مرجع تقلید خود انتخاب کردند. پس از تبعید ایشان در ۱۳ آبان ۱۳۴۳، آیت‌الله سید روح‌الله خاتمی، که در آن زمان، رهبری دینی مردم اردکان را بر عهده داشت (سپهری اردکانی، نگاهی، ص ۱۲۰)، سخنرانی‌هایی را بر ضد حکومت پهلوی ایراد می‌کرد (انقلاب ... ، ج ۴، ص ۱۱۴). رژیم پهلوی هم کوشید فضای مذهبی شهر اردکان را تغییر دهد؛ بدین منظور، شهربانی اردکان پیش از برگزاری مراسم‌های مذهبی، از روحانیان و مسئولان هیئت‌های مذهبی تعهد گرفت که بر ضد حکومت پهلوی اقدام نکنند و تنها به دو دستۀ‌ زنجیرزن بازار نو و کوشک‌نو اجازۀ عزاداری ‌داده بود؛ اما این اقدام‌ها با روشنگری روحانیان و مردم انقلابی اردکان به نتیجه نرسید. افزون‌بر این، نبود دفتر ساواک در اردکان، زمینۀ بیشتری برای فعالیت نیروهای انقلابی فراهم کرده بود و آن‌ها در مدارس و مراسم‌ مذهبی فعالیت داشتند (سپهری اردکانی، همان، ص ۱۵۰، ۱۵۷-158). ازجملۀ فعالیت‌های برجستۀ نیروهای انقلابی اردکان، برگزاری مجلس یادبود برای شهدای راه‌پیمایی چهلمین روز درگذشت سید مصطفی خمینی (۱۳۰۹-۱۳۵۶ ش) بود. در ادمه، پس از آن که حجت‌الاسلام محمدتقی فلسفی (۱۲۸۷-۱۳۷۷ ش) در ۹ فروردین ۱۳۵۷ به اردکان سفر کرد و در سخنرانی ‌خود، اطاعت از امام خمینی(ره) را اطاعت از پیامبر اسلام(ص) و خدا دانست و از آن‌ها برای همگامی با انقلاب سپاس‌گزاری کرد (همان، ص ۱۵۰)، مردم اردکان در ۱۰ فروردین، نخستین بار بر ضد حکومت پهلوی تظاهرات کردند؛ همچنین در ۲۶ مرداد ۱۳۵۷، راه‌پیمایی گسترده‌ای در اردکان برگزار شد که پس از تیراندازی مأموران شهربانی به‌سوی مردم، محمدعلی قانعی (شهادت: ۲۶ تیر ۱۳۵۷) تنها شهید انقلاب اسلامی، چند روز پس از اصابت گلوله، به شهادت رسید. ازجملۀ اقدامات مردم اردکان، تغییر نام خیابان‌های این شهر پنج ماه پیش از پیروزی انقلاب اسلامی و پیوستن نیروهای انتظامی‌ به مردم در ۳۰ دی ۱۳۵۷، بود. پس از پیروزی انقلاب و بازگشت امام خمینی(ره) از تهران به قم در ۱۰ اسفند ۱۳۵۷، گروهی از روحانیان اردکان برای دیدار ایشان به این شهر رفتند (همان، ص ۲۲۰).

اردکان و دفاع مقدس:  پس از پیروزی انقلاب اسلامی، کمیتۀ انقلاب اسلامی، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، جهاد سازندگی و بسیج مستضعفین در اردکان تشکیل شد. با آغاز جنگ تحمیلی در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹، بسیاری از بسیجیان و سپاهیان اردکان در گروه‌های پنج‌ تا پنجاه‌نفره، به جبهه‌های استان کردستان، سرپل ذهاب و قصر شیرین (غرب استان کرمانشاه)، منطقۀ شلمچه، خرمشهر و آبادان (جنوب غربی استان خوزستان) گسیل شدند؛ نیز ستاد پشتیبانی جنگ در جهاد سازندگی اردکان تشکیل شد. نخست، این ستاد به شکل شورایی مدیریت می‌شد و اعضای آن حجت‌الاسلام حسین تابش، محمدرضا تابش و سید جواد هاشمی بودند؛ سپس، با انحلال مدیریت شورایی تا پایان جنگ در مرداد ۱۳۶۷، ریاست آن را به‌ترتیب حسین برزگر، مهدی سازگاری، حسین وطن‌خواه، علیرضا احمدی و سید مجتبی حسینی‌پور بر عهده گرفتند (سپهری اردکانی، مصاحبه).

مهم‌ترین نهادها و اداره‌های فعال در این شهرستان عبارت‌اند از:

- ستاد پشتیبانی جنگ: این ستاد برای پشتیبانی از جنگ، به جمع‌آوری و ارسال کمک‌های مردمی به مناطق جنگی اقدام می‌کرد که بخشی از این اقدامات عبارت‌اند از: تهیه و ارسال آجیل، تانکر آب، گونی، حوله، لباس، انار، آب‌لیمو، پتو، نان خشک، ارده و حلواارده؛ گسیل نیروهای متخصص و ماهر برای کارهای مهندسی ـرزمی و برای آموزش دستگاه‌های سنگین راه‌سازی؛ راه‌اندازی خیاط‌‌خانه و جمع‌آوری کمک‌ها از اصناف. دراین‌بین، اهدای سه کیلوگرم طلا و جواهر بانوان اردکان به جبهه‌های جنگ، درخور توجه است (همان).

- واحد بسیج مستضعفین سپاه پاسداران: این واحد مسئولیت آموزش و تأمین نیروی انسانی و گسیل آن‌ها به جبهه‌های جنگ را بر عهده داشت. مراکز آموزش نظامی در این شهرستان هم عبارت بود از: پایگاه‌های امام زین‌العابدین(ع) کوشک‌نو، شهید چمران شریف‌آباد، امام حسین(ع)، امام جعفر صادق(ع)، مالک اشتر، علی بن ابیطالب(ع)، بقیه‌الله(عج) مرکزی، امام موسی کاظم(ع)، محمد رسول‌الله(ص)، امام جواد(ع) در شهر اردکان و سه پایگاه در روستاهای احمدآباد، ترک‌آباد و عقدا (همان). همۀ نیروهای این شهرستان، پس از تشکیل تیپ مستقل پیاده ۱۸ الغدیر* به این یگان گسیل می‌شدند (شاکر اردکانی، ص ۴).

- واحد فرهنگی و تبلیغات و روابط عمومی سپاه پاسداران: این واحد برای تقویت روحیۀ رزمندگان، به امور فرهنگی و تبلیغی می‌پرداخت؛ ازجمله توزیع روزنامه، مجله، جزوه‌های علمی و فرهنگی و پاکت نامه بین رزمندگان؛ تهیۀ تابلوهای تبلیغاتی، فیلم و عکس؛ تشکیل کلاس‌های عقیدتی و آموزش؛ نمایش فیلم‌های ویدیویی و پروژکتوری و اجرای نمایش در پایگاه‌ها؛ گسیل مبلّغ و روحانی به مناطق جنگی و برگزاری نمایشگاه‌های کتاب در شهر و مناطق جنگی (سپاه ... ، کارنامۀ روابط ... ، ص ۱۲۰).

- آموزش‌وپرورش: این اداره نقشی برجسته‌ در گسیل نیرو و پشتیبانی از جنگ داشت؛ به‌طوری‌که مدیران مدارس این شهرستان همواره، با پیوستن دانش‌آموزان به رزمندگان حاضر در جنگ موافقت می‌کردند. این اداره برای جبران درس‌های عقب‌افتادۀ دانش‌آموزان رزمنده، به تأسیس مجتمع‌های آموزشی اقدام کرد (شاکر اردکانی، همان‌جا).

از دیگر نهادهای فعال در پشتیبانی از جنگ، می‌توان به این‌ها اشاره کرد: جمعیت هلال‌احمر شهرستان اردکان و بنیاد شهید که مسئولیت رسیدگی به مجروحان جنگی را بر عهده داشتند (همان، کارنامۀ هلال‌احمر ... ، ص ۱۲۰)؛ و ستاد اسکان جنگ‌زدگان که توانست در همان روزهای آغازین جنگ شمار زیادی از جنگ‌زدگان شهرهای اهواز، خرمشهر، آبادان، اندیمشک، دزفول و سوسنگرد را در اردکان، به‌ویژه در فلکۀ وحدت بین اردکان و میبد اسکان دهد که هم‌اکنون (1401 ش)، گروهی از آنان همچنان، در این شهر ساکن‌اند (سپاه، گزارش ... ، ص ۴۵).

شهرستان اردکان در طول جنگ، ۹۵۴۵ تن نیرو به جبهه‌ها گسیل کرد که از این شمار، ۴۵۹ تن شهید شامل ۴۶ پاسدار رسمی، ۲۲ پاسدار وظیفه، ۱۳ عضو فرماندهی انتظامی (کمیته، شهربانی و ژاندارمری)، 24 ارتشی، ۲۰ طلبۀ دروس دینی، ۱۰۸ دانش‌آموز، ۸ دانشجو، ۱۴ معلم، ۱۸ کارمند، ۶ تن جهادگر و بقیه از دیگر اقشار بودند؛ نیز این شهرستان ۹۴۳ تن جانباز و ۷۴ تن آزاده (اسیر جنگی) دارد. شهدای شاخص آن هم عبارت‌اند از: محمدرضا جزایری (شهادت: ۱۳۶۲ ش)، نخستین فرمانده سپاه اردکان؛ ذبیح‌الله عاصی‌زادۀ ‌اردکانی*، مهدی بوستانی*، جواد شاه‌بلی*، حسین دهستانی اردکانی*، جواد فتاحی*، حسن زفاک*، محمود حسینی‌پور*، آقامحمد افخمی*، محمدرضا فتحی* و سید حسین فیض اردکانی* (شهادت: ۱۳۹۷ ش)، جانشین تیپ ۱۸ الغدیر (همسفران ... ، ص ۱۶، ۵۹، ۸۶، ۸۸، ۹۵، ۱۱۶). علیرضا مصیبی چهارده‌ساله و علی‌اکبر جره‌ای، هشتادساله، کم‌‌‌سن‌ترین و مسن‌ترین شهدای این شهرستان‌اند (فرهنگ ... ، ذیل نام‌ها).

مهم‌ترین مراسم تشییع شهدای گمنام در این شهرستان به ۵ اسفند ۱۳۷۳، در شهر اردکان برمی‌گردد. در این مراسم، پیکر ۲۵ شهید مفقودالاثر تشییع شد. شمار و محل خاک‌سپاری شهدای گمنام در این شهرستان عبارت‌اند از: پارک شهر، پنج شهید؛ گلزار مرکزی اردکان، سه شهید؛ دانشگاه آزاد اردکان ترک‌آباد، سه شهید؛ پادگان ولیعصر، دو شهید؛ گلزار شهدای عقدا، یک شهید؛ دانشکدۀ فنی شهید بهشتی، دو شهید؛ حوزۀ علمیۀ خواهران اردکان، یک شهید و خرانق اردکان مسجدالرضا، یک شهید؛ پارک آزادی اردکان، یک شهید؛ و دانشگاه ملی اردکان، یک شهید. شهدای این شهرستان در گلزارهای خرانق، احمدآباد، ترک‌آباد، آشتیانه، اشتیجه، مزرعۀ انارکی، بلیل‌دوگان، چاه‌افضل، حاجی‌آباد، خاستکوه، رباط پشت بادام، زرجوع، ساغند، سرو علیا، سید نورالدین، شریف‌آباد، شمس‌آباد، سرو سفلا، مزرعۀ نو، مرغه‌میان، هامانه، هفتادور و راعون به خاک سپرده‌شده‌اند (سپهری اردکانی، همان).

مآخذ:  اسناد معادن ایران (1300-1332 ش)، به کوشش مهشید لطیفی‌نیا، تهران: اسناد ملی ایران، ۱۳۷۶ ش؛ افخمی عقدا، محمد، عقدا بزرگ‌شهری کوچک، اردکان: آرتاکاوا، ۱۳۹۲ ش؛ افشار، ایرج‌، یادگارهای‌ یزد، تهران‌: انجمن آثار ملی، ۱۳۴۸ ش‌؛ انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، به کوشش مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، تهران: سروش، ۱۳۷۸ ش؛ جعفری، عباس، گیتاشناسی ایران، تهران: مؤسسۀ جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی، ۱۳۸۴ ش؛ سالنامۀ آماری استان یزد ۱۳۹۶ ش، به کوشش سازمان برنامه‌وبودجۀ استان یزد: سازمان برنامه‌وبودجۀ کشور، ۱۳۹۶ ش؛ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، کارنامة روابط عمومی‌ها و تبلیغات جنگ، سند مورخ ۱۳۶۲ ش، سند بش، موجود در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شهرستان اردکان؛ همان، کارنامۀ هلال‌احمر در جنگ، سند مورخ ۱۳۶۶ ش، سند بش، موجود در همان‌جا؛ همان، گزارش وضعیت مهاجران جنگی، سند مورخ ۱۳۶۵ ش، سند بش، موجود در همان‌جا؛ سپهری اردکانی، علی (نویسنده و پژوهشگر انقلاب و دفاع مقدس اردکان)، مصاحبه با مهدی واحدیان اردکانی، ۲۰ بهمن ۱۴۰۰؛ همو، نگاهی به تاریخ اردکان: شهر اردکان، اردکان: کانون کتاب ولی‌عصر(عج)، 1365 ش؛ همو، یونان کوچک (آشنایی با شهرستان اردکان)، اردکان: قداست، ۱۳۸۶ ش؛ شاکر اردکانی، رضا، منظومۀ لاله‌ها، اردکان: قداست، ۱۳۹۲ ش؛ «شهرستان اردکان» (بارگذاری: بی‌تا)، اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان یزد، <www.tourism.yazdcity.ir> (دسترسی: ۲۸ آبان ۱۴۰۱)؛ طباطبایی اردکانی، سید محمود، فرهنگ ‌عامۀ اردکان، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد، ۱۳۸۱ ش؛ فرهنگ اعلام شهدا: استان یزد، به کوشش مرکز مطالعات و پژوهش‌های بنیاد شهید و امور ایثارگران، تهران: شاهد، ۱۳۹۵ ش؛ فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های استان یزد، تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ۱۳۸۱ ش؛ فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادی‌ها)، استان دهم (اصفهان)، تهران: دایرۀ جغرافیایی ستاد ارتش، ۱۳۳۲ ش؛ لغت‌نامه، به کوشش علی‌اکبر دهخدا و دیگران، تهران: مجلس، ۱۳۲۵-1357 ش؛ نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن -1395، کل کشور، تهران: مرکز آمار ایران، ۱۳۹۶ ش؛ نقشۀ جامع تقسیمات اداری ایران، تهران: گیتاشناسی نوین، بهار ۱۳۹۹ ش؛ همسفران خورشید، به کوشش حسین واحدیان اردکانی و محمدمهدی واحدیان اردکانی، یزد: کنگرة بزرگداشت سرداران و چهارهزار شهید استان یزد، ۱۳۸۱ ش.

/ مهدی واحدیان اردکانی/