انتقال خون استان یزد، سازمان، نام نهادی باهدف تأمین و توزیع فراورده‌های خونی سالم در استان یزد.
تا پیش از ۱۳۶۰ ش، امور مربوط به تأمین و توزیع خون اهدایی در بیمارستان‌ها استان انجام می‌شد؛ اما در نیمۀ دوم این سال، به همت آیت‌الله محمد صدوقی*، امام‌جمعۀوقت یزد؛ فرماندار وقت؛ و مدیر وقت هلال‌احمر یزد، پایگاه انتقال خون با هدف ترغیب افراد به اهدای خون و جمع‌آوری و فراوری آن برای بیماران و مجروحان جنگی زیرنظر هلال‌احمر استان، در زمینی، به مساحت دوهزار مترمربع احداث شد (حسنی). این نهاد افزون‌بر خون‌گیری، در ۱۳۶۲ ش، مرکزی آموزشی نیز بود که همۀ امور مربوط به خون‌گیری و آزمایش خون در محیط آزمایشگاه را به نیروهای پایگاه‌های انتقال خون در استان‌های سمنان (در شهرهای سمنان و دامغان)، کرمان (در شهرهای سیرجان، کرمان) و کردستان (در شهر سنندج) آموزش می‌داد (ناصری). دراینبین، در دی ۱۳۶۲، نیروهایی برای فراگیری دوره‌های آموزشی به مراکز آموزشی در تهران و اصفهان روانه شدند. پس‌ازاین، در بهمن ۱۳۶۲، پایگاه انتقال خون استان یزد به‌طور رسمی، فعالیتش را آغاز کرد (همو).
باتوجهبه هم‌زمان شدن تأسیس پایگاه با جنگ تحمیلی عراق بر ضد ایران، موضوع اهدای خون از نیازهای حیاتی برای مداوای مجروحان جنگی بود که به‌شدت افزایش یافت و در این دوره، پایگاه انتقال خون استان یزد نقش اصلی را در تأمین خون مجروحان جنگی و بیماران بستری در بیمارستان‌ها بر عهده داشت و این مهم را به‌طور شبانه‌روزی در سه نوبت‌کاری انجام می‌داد. نیاز به خون و فراورده‌های آن ازطریق صداوسیمای استان یزد، با پخش مارش نظامی و اعلام وضعیت مناطق جنگی و آمار مجروحان سبب شد تا مردم داوطلبانه در پایگاه‌های انتقال خون حاضر شوند. در پایگاه‌های سیاری که جمعه‌ها، در سطح شهرهای استان یزد و ازجمله در مراکزی مانند مسجد ملا اسماعیل* (نماز‌جمعه) و میدان‌های شهدا و شهید بهشتی شهر یزد بودند، خون زیادی جمع‌آوری می‌شد. از فعالیت‌های دیگر سازمان انتقال خون یزد در همین ایام حضور نیروهای آن در جبهه برای پشتیبانی از مجروحان و مصدومان عملیات‌ها بود (حسنی).
در ۱۳۶۳ ش، پایگاه مستقل زیرنظر سازمان انتقال خون ایران در مرکز (تهران) قرار گرفت. از سوی دیگر، در همین ایام، در شهرستان‌های اردکان و میبد، پایگاه انتقال خون ایجاد شد. پایگاه انتقال خون یزد با اعزام گروه‌های سیار، خون‌گیری در شهرستان‌های دیگر استان مانند مهریز و بافق را نیز پوشش می‌داد (باغیانی).
تضمین سلامت و کیفیت خون و فراورده‌های آن و ارسالشان برای مجروحان ازجمله فعالیت‌های مهم انتقال خون استان بود؛ درواقع، پایگاه انتقال خون یزد بعد از جمع‌آوری خون، اقداماتی را انجام می‌داد که شامل آزمایش و فراوری‌های لازم خون‌ها‌یی بود که بنابر درخواست ستاد مرکزی خون در تهران، به نقاطی در مناطق جنگی به‌صورت بسته‌بندی در یخدان یونولیتی با هواپیما فرستاده می‌شد (حسنی).
از دیگر فعالیت‌های این سازمان کمک به مداوای مجروحان جنگی در بیمارستان‌های این استان، به‌ویژه در شهر یزد بود. در هر عملیاتی، عده‌ای از رزمندگان مجروح می‌شدند. از این میان، عده‌ای که جراحت کمتری داشتند، در بیمارستان‌های صحرایی مداوا می‌شدند و آن‌دسته از این مجروحان که شدت جراحتشان بیشتر بود، برای درمان به بیمارستان‌های استان و نقاهتگاه‌هایی که مجروحان در آنجا بستری بودند، فرستاده می‌شدند. دراینبین، سازمان انتقال خون استان باتوجهبه نوع گروه خونی به تأمین خون در‌خواستی بیمارستان اقدام می‌کرد. افزون‌بر این، هرماه مقدار درخور توجهی خون و فراورده‌های آن را به بیمارستان‌های صحرایی در جبهه‌های نبرد می‌فرستاد؛ چنان‌که در این زمینه، استان یزد یکی از استان‌های پیش‌گام شناخته می‌شد. آمار تقریبی اهدای خون مردم یزد به جبهه ۳۸ تن در هر هزار تن ذکرشده که رقم اخیر در استان‌های دیگر ۲۷ تن در هر هزار تن بوده است (باغیانی). در همین زمینه، این سازمان در جریان عملیات‌های کربلای ۴، ۵ و ۶ در ۱۳۶۵ ش، در خون‌رسانی به پایگاه‌های انتقال خون در مناطق جنگی مقام‌های اول و دوم را به دست آورد (سازمان ... ، ارزیابی ... ).
در این میان، حضور صداوسیمای یزد در پایگاه‌های انتقال خون و تهیۀ گزارش و خبر در جذب مردم به اهدای خون مؤثر بود؛ همچنین، این اداره با دعوت از کارکنان اداره‌ها و کارخانه‌ها برای اهدای خون گام‌های مؤثری برداشت (باغیانی) که به‌طور نمونه می‌توان به ۳۶هزار سی‌سی خون اهدایی کارکنان هنگ ژاندارمی در بهمن ۱۳۶۶، اشاره کرد («اهدا ... »، ص ۳).
عملکرد مردم استان یزد در اهدای خون به جبهه‌های جنگ، سبب شد تا در ۱۳۶۷ ش، با تلاش مدیریت سازمان انتقال خون یزد و کمک حجت‌الاسلام محمدعلی صدوقی سردخانه‌ای مطابق با استاندارهای روز دنیا برای نگهداری خون و فراورده‌های آن در پایگاه انتقال خون افتتاح‌شد (باغیانی).
کارکنان انتقال خون یزد در دورۀ دفاع مقدس درمجموع، حدود ۲۵ تن بودند که هرسال، شماری از آن‌ها بعد از گذراندن دوره‌های آموزشی خاص، در قالب نیروی پشتیبانی رزم در جبهه یا کارشناس و کارمند سازمان انتقال خون برای امور فنی در پایگاه انتقال خون اهواز، آبادان و خرمشهر حضور می‌یافتند (حسنی؛ نک: جدول) که از این میان، یک‌تن جانباز شد (ناصری).
جدول شمار نیروهای اعزامی پایگاه انتقال خون یزد در دورۀ دفاع مقدس (سازمان، عملکرد ... )
سال اعزام شمار افراد
1359 ش ؟
1360 ش ۶ تن
1361 ش ۱ تن
1362 ش ۸ تن
1363 ش ۲ تن
1364 ش ؟
1365 ش ۱۰ تن
1366 ش ۲ تن
1367 ش ۱ تن
جمع‌آوری کمک‌های نقدی کارکنان از دیگر فعالیت‌های سازمان انتقال خون یزد در جریان جنگ تحمیلی بود. کارکنان این سازمان بنابر وضعیت مالی خود، با اهدا یک تا پنج روز از حقوق در چند ماه از سال در این امر مشارکت داشتند (باغیانی).
پس از جنگ تحمیلی، جذب و به‌کارگیری چهارده تن از ایثار‌گران، دیدار با خانوادۀ شهدای دفاع مقدس، تقدیر از جانبازان مجموعه در روز جانباز و غبارروبی از مزار مطهر شهدا از دیگر اقدامات این نهاد بوده است (همو).
مآخذ: «اهدای خون»، روزنامۀ ندای یزد، ۱۹ بهمن ۱۳۶۶، شم ۱۲۶؛ باغیانی، محمد (مسئول خدمات پایگاه انتقال خون در زمان جنگ)، مصاحبه با مؤلف، ۱۰ مرداد ۱۳۹۷؛ پایگاه انتقال خون یزد، ارزیابی عملکرد، سند مورخ ۲ تیر ۱۳۶۶، شم بازیابی ۱۳۳۱۳۹/ح، موجود در سازمان انتقال خون استان یزد؛ همان، عملکرد انتقال خون، سند مورخ ۲ خرداد ۱۳۶۷، شم بازیابی ۱۳۱۷۱/ح، موجود در همان‌جا؛ حسنی، محمود (مسئول تدارکات پایگاه انتقال خون در زمان جنگ)، مصاحبه با مؤلف، ۱۰ مرداد ۱۳۹۹؛ ناصری، غلامرضا (امدادگر در دورۀ جنگ)، مصاحبه با همو، ۱۰ مرداد ۱۳۹۹.
/ طوبی زارع/