بارش نور،  کتاب شعری با مضامین گوناگون ازجمله دفاع مقدس سرودۀ آیت‌الله محمدحسین بهجتی اردکانی، متخلص به شفق از علمای برجستة استان یزد.

آیت‌الله بهجتی اردکانی در ۱۳۱۳ ش در اردکان یزد به دنیا آمد. تحصیلات مقدماتی را در مدرسۀ علوم دینی زادگاهش گذراند؛ سپس در یزد، از محضر آیات سید روح‌الله خاتمی، ملامحمد حائری و شیخ احمد علومی بهره برد؛ سپس، به قم رفت. در آنجا، با آیت‌الله مصباح یزدی مراوده داشت و از محضر علمای برجستة شیعه ازجمله امام خمینی (ره)، رهبر انقلاب و بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران؛ امام موسی صدر؛ آیت‌الله علی مشکینی، شیخ مرتضی حائری؛ آیت‌الله سید حسین طباطبایی بروجردی؛ و علامه محمدحسین طباطبایی بهره برد ( دانشنامه ... ، ج ۱، ص ۲۶۸).

فعالیت سیاسی و مبارزاتی او بر ضد حکومت پهلوی دوم (1320-1357 ش)، پس از مهر ۱۳۴۱، در پی سخنرانی امام خمینی (ره) دربارۀ طرح انجمن‌های ایالتی و ولایتی، که در آن، دین اسلام از شرایط انتخاب‌شوندگان و انتخاب‌کنندگان مجلس حذف‌شده بود (ج ۱، ص ۱۰۱-102)، با سرودن قصیده‌ای با مطلع: «درود باد بر این انقلاب پاک، درود/ که زیر سایۀ آن جان ملتی آسود» آغاز شد. به همین‌ سبب، او نخستین شاعر انقلاب اسلامی شناخته می‌شود (نک: در ساحت ... ، ص ۱۶). در این قصیده، او نقش رهبری امام خمینی (ره) را در مبارزه با این طرح و آگاه‌کردن مردم از خطر توطئه‌های رژیم پهلوی برای سلطه‌بخشیدن به کارگزاران رژیم اشغالگر قدس (اسرائیل) در ایران، کاملاً منعکس کرد.

بهجتی بعد از ازدواج، به تهران آمد و در مدت اقامت در این شهر، ضمن همکاری با آیت‌الله بهشتی، به برگزاری جلسات و سخنرانی‌های مذهبی اقدام کرد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، به قم بازگشت و در ۱۳۶۱ ش، امام‌جمعۀ این شهر شد و افزون‌بر آن، به ساخت مصلای اردکان و تعمیر مدرسۀ علمیه همت گماشت ( دانشنامه، ج ۲، ص ۱۱۸۹).

در جریان جنگ تحمیلی عراق بر ضد ایران (شهریور ۱۳۵۹- تیر ۱۳۶۷)، چندین بار به جبهه اعزام شد و با رزمندگان استان یزد دیدار کرد. او سرانجام در ۲۹ مرداد ۱۳۸۶، به‌سبب بیماری درگذشت و پیکرش پس از تشییع در تهران، یزد و اردکان، در بهشت شهدای اردکان به خاک سپرده شد («زندگی‌نامه»، بش).

یک‌سال پس از رحلت وی، ستاد برگزاری مراسم سالگرد ارتحال آیت‌الله محمدحسین بهجتی یادنامه‌ای با نام در ساحت شفق به کوشش محمد قبادی منتشر کرد که دربردارندة زندگی‌نامۀ این شاعر و مقالات دیگر شاعران و دوستان ایشان دربارۀ شخصیت، زندگی و اشعار وی است.

بارش نور دربردارندۀ ۳۴۰ سرودۀ بهجتی در قالب‌های شعر نو، غزل، قصیده، قطعه، مثنوی، ترجیع‌بند و رباعی است (نک: دنبالۀ مقاله) که با سخن ناشر و مؤلف آغاز می‌شود و شش فصل دارد که به‌ترتیب عبارت‌اند از: «آینۀ جام»؛ «پاکبازان ره عشق»، دربردارندۀ اشعار مذهبی؛ «راهیان نور»، شامل اشعاری بیشتر با موضوعات انقلاب، پایداری، دفاع مقدس و مرثیه؛ «شوق‌ها، شعله‌ها، شاهدها»؛ «عشق و عرفان در قالب شعر نو» با همین موضوع؛ و «رباعیات» با مضامین متنوع (سراسر اثر).

در فصل سوم، ۲۶ سروده با موضوعات یادشده آمده که جلوه‌های زیبایی از شهادت، ایثار، جبهه و جهاد و رزمندگان را به تصویر کشیده است، بیشتر این اشعار در دو قالب غزل (ازجمله شهیدان شرف‌آفرین اردکان، بسیجیان، عاشقان شهادت، راست‌قامت‌های تاریخ، پیام به رزمندگان و روح سرخ شقایق) و رباعی (ازجمله شهدای هویزه، بسیج و شور قیامت) با موضوع هشت‌سال جنگ است. افزون‌بر این، در فصل سوم، اشعار پس از جنگ بهجتی ازجمله «جانبازان»، «آزادگان»، «خوش‌آمدید» و «بهمن دلنشین» در قالب ترجیع‌بند آمده است؛ همچنین، چند رباعی در سوگ امام خمینی (ره) و اشعاری دربارۀ حوادث انقلاب و موضوعات مذهبی را نیز دربردارد که در آن‌ها، به‌صورت ضمنی، به ادبیات پایداری پرداخته‌شده است (آرسته، ص ۶۰). در این فصل از کتاب، شاعر در غزل «روح سرخ شقایق» از شهید ناصر باغانی (از شهدای دانشجوی دانشگاه امام صادق(ع) که در ۱۹ اسفند ۱۳۶۵ به شهادت رسید) و در غزل «شهیدان شرف‌آفرین اردکان» از ۵۲ شهید دبیرستان شرف اردکان تجلیل کرده است (راعی عزآبادی، ص ۵۲؛ سپهری اردکانی، ص ۸۴).

بهجتی به دنبال مضامین عالی و رساندن پیام خویش به مخاطب است؛ بنابراین، در به‌کاربردن آرایه‌های ادبی و زیبایی‌های هنری، به تکلف نیفتاده و گرفتار ظواهر کلام نشده است و پیچیدگی، ابهام و آوردن الفاظ دشوار و دور از درک مخاطب، در اشعار پایداری وی دیده نمی‌شود (آرسته، ص ۲۶۵). شاید بتوان مهم‌ترین انگیزة بهجتی را در سرایش اشعار پایداری انجام‌وظیفۀ دینی و اصلاح و بیداری جامعۀ غفلت‌زده دانست؛ نکته‌ای که در سراسر اشعار پایداری وی نمایان است (نک: همو، ص ۲۶۷).

بارش نور بدون هیچ تغییری، تاکنون (1401 ش) دو بار منتشرشده است: نخست در ۱۳۷۳ ش، به کوشش ادارۀ فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان اردکان با همکاری انتشارات بصیر و بار دوم در ۱۳۹۱ ش، به کوشش ستاد بزرگداشت و نشر آثار آیت‌الله محمدحسین بهجتی اردکانی (شفق) با همکاری انتشارات قداست در قطع وزیری.

مآخذ:  آرسته، حمیده‌سادات، بررسی جلوه‌های ادبیات پایداری در اشعار بهجتی اردکانی، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، یزد: دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه یزد، ۱۳۹۳ ش؛ امام خمینی، صحیفه، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، 1378 ش؛ بهجتی اردکانی، محمدحسین، بارش نور، به کوشش ستاد بزرگداشت و نشر آثار آیت‌الله محمدحسین بهجتی اردکانی (شفق)، تهران: قداست، ۱۳۹۱ ش؛ دانشنامة مشاهیر یزد، به کوشش محمد کاظمینی، یزد: بنیاد فرهنگی پژوهشی ریحانببب‌الرسول، ۱۳۸۲ ش؛ در ساحت شفق (یادنامه‌ای در سالگرد رحلت آیت‌الله محمدحسین بهجتی)، به کوشش محمد قبادی، تهران: تصویر گیلان، ۱۳۸۷ ش؛ راعی عزآبادی، احمد، ستارگان حریم وصال، یزد: بنیاد شهید انقلاب اسلامی، ۱۳۹۰ ش؛ «زندگی‌نامه» (بارگذاری: بی‌تا)، پایگاه تنظیم و نشر آثار آیت‌الله بهجتی متخلص به شفق، <www.b-shafagh.ir> (دسترسی: ۱۵ تیر ۱۳۹۸)؛ سپهری اردکانی، علی، تاریخ اردکان، یزد: کانون کتاب ولی‌عصر، ۱۳۶۴ ش

/ عالیه مهرابی مریم‌آبادی/