بازسازی و نوسازی مناطق جنگی استان یزد، ستاد معین، مجموعه‌ای متشکل از نهادهای انقلابی و سازمان‌های اجرایی با هدف بازسازی و نوسازی مناطق آسیب‌دیدۀ ناشی از جنگ تحمیلی با کمک‌های مردمی و بودجۀ دولت.
بازسازی مناطق جنگی از اواخر سال ۱۳۶۰ ش طرف توجه مسئولان استان یزد قرار گرفت و در ۲ اسفند همین سال، استاندار کردستان طی نامه‌ای به استاندار یزد، از تشکیل ستاد هماهنگی پشتیبانی و بازسازی مناطق جنگی آن استان خبر داد و با اعلان شمارۀ حساب، درخواست کمک کرد (استانداری کردستان). در پی آن، در ۱۸ و ۲۳ فروردین ۱۳۶۱، سیزده کارشناس و متخصص عمران و راه‌سازی اداره‌کل کشاورزی و عمران روستایی استان یزد برای بازسازی به این استان فرستاده شدند (اداره ... ، معرفی ... ، اعلام ...) و در ۱۸ فروردین ۱۳۶۱، استاندار ایلام از ستاد جهاد سازندگی یزد مستقر در ایلام خواست که محل امامزاده عباس در جنوب دهلران، محل شهادت جمعی از رزمندگان تیپ ۴۱ ثارالله (بعدها، لشکر)، بازسازی، و زائرسرایی به نام این شهدا در آنجا احداث شود (استانداری ایلام).
در همین دوره، پس از آزادسازی سرزمین‌های اشغالی ایران با اجرای عملیات بیت‌المقدس و آزادسازی خرمشهر در خرداد ۱۳۶۱، بازسازی مناطق جنگزده طرف توجه مسئولان نظام جمهوری اسلامی قرار گرفت و براساس تصمیم ستاد مرکزی بازسازی و نوسازی که در وزارت کشور تشکیل‌شده بود، در برخی از استان‌های کشور، ستاد معین بازسازی تشکیل داد. یکی از استان‌ها، یزد بود که براساس تصمیم ستاد مرکزی بازسازی، زیرنظر شورای عالی بازسازی استان یزد تشکیل شد. شورای عالی بازسازی استان متشکل از آیت‌الله محمد صدوقی، علی‌اصغر گرانمایه‌پور، استاندار و نماینده‌ای از جهاد سازندگی در استانداری متمرکز بود (نک: اهم ... ، ص ۱۷؛ امین‌الرعایا، بش). در این شورا، امام‌جمعه محور اصلی بسیج امکانات مادی و معنوی؛ استاندار محور اصلی بسیج امکانات ادارهها و سازمان‌ها؛ و جهاد سازندگی محور بازسازی، نوسازی، جذب، اعزام داوطلبان بازسازی و همچنین جمع‌آوری کمک‌های مردمی و ارسال آن به مناطق جنگی شد (آیین‌نامه ... ). اقدامات اولیۀ امام‌جمعه برای جمع‌آوری کمک‌های مردمی افتتاح شمارۀ حساب ۶۶۶ صندوق قرض‌الحسنۀ حضرت ولی‌عصر (ع) و اطلاع آن به مردم با انتشار اطلاعیه بوده است (صدوقی، ص ۴۱۴).
ستاد معین بازسازی مرکب بود از بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، جهاد سازندگی، اداره‌کل مسکن و شهرسازی و سازمان‌های اجرایی استان که برحسب مصوبۀ هیئت‌وزیران وظایف آن‌ها عبارت بود از: تعیین اولویت‌های بازسازی و نوسازی براساس سیاست‌ها و برنامه‌های مصوب؛ تفکیک طرح‌ها و پروژه‌ها؛ پیروی از سیاست واحد درزمینۀ بازسازی و نوسازی؛ هماهنگی بین مجریان طرح‌ها و رفع مشکلات آنان؛ تشکیل کمیته‌های فنی و تخصصی برحسب نیاز؛ بسیج امکانات استان برای بازسازی و نوسازی؛ ایجاد هماهنگی و هدایت نهادهای مردمی در امر بازسازی و نوسازی؛ ارائۀ گزارش پیشرفت کار و عملکرد ماهیانه به ستاد مرکزی؛ بررسی مسائل و مشکلات مردم درزمینۀ بازسازی و نوسازی؛ تشکیل ستاد بازسازی و نوسازی شهرستان‌ها (نک: اهم، ص ۱۷-18)؛ همچنین، در شهرستان‌های استان نیز دفتر ستاد بازسازی به‌منظور جذب هدایای مردمی و نیروهای داوطلب با حضور امام‌جمعه، فرماندار و مسئولان جهاد و بنیاد مسکن تشکیل (امین‌الرعایا، بش) و در پی شکل‌گیری ساختار تشکیلات ستاد بازسازی، فعالیت بازسازی و مرمت موسیان به این استان واگذار شد (نک: اهم، ص۲۰).
در این ضمن، در ۲۲ خرداد ۱۳۶۱، آیت‌الله صدوقی، امام‌جمعه و نمایندۀ ولی‌فقیه در استان، طی نامه‌ای به آیت‌الله یوسف صانعی، نمایندۀ امام خمینی (ه) در ستاد بازسازی مناطق جنگی، گروهی از مهندسان را برای هماهنگی در امر بازسازی مریوان، و طی نامه‌ای به فرماندار مریوان، محمود خرمشاهی و سید رضا مصدق را برای بازسازی این شهر معرفی کرد (کلانتری سرچشمه، ص ۱۲۳).
با شهادت آیت‌الله صدوقی در ۱۱ تیر ۱۳۶۱ و واگذاری مسئولیت وی به سید روح‌الله خاتمی، نمایندۀ امام (ره) و امام‌جمعۀ یزد ، جریان بازسازی ادامه یافت (ستاد پشتیبانی ... ). ازآنجاکه استان یزد بازسازی مریوان را انجام می‌داد، در ۳۰ مرداد ۱۳۶۱، در جلسه‌ای در منزل آیت‌الله سید روح‌الله خاتمی، با حضور ایشان؛ علی‌اصغر گرانمایه‌پور؛ احمد زرگرباشی، فرماندار یزد؛ علی ترابی، معاون استاندار؛ محمود خرمشاهی از بنیاد مسکن؛ و محمد‌علی تسبندی و سید علی‌اکبر حسینی‌نسب از جهاد سازندگی، تصویب شد که استان یزد بازسازی در منطقۀ موسیان را آغاز کند و پس از رفع تهدید مریوان، فعالیت بازسازی آن نیز انجام شود (ستاد مرکزی ... ).
ازآنجاکه بازسازی سه منطقۀ دشت‌عباس، مهران و دهلران در مجاورت موسیان به‌ترتیب، به ستادهای معین بازسازی مناطق جنگزده استان‌های مازندران، زنجان و لرستان واگذارشده بود، برای هماهنگی بازسازی و مرمت، شورای هماهنگی تقسیم‌بندی منطقه‌ای و همچنین، محل استقرار مأموریت هریک از ستادهای معین تشکیل شد که از ستاد معین استان یزد، مجتبی امین‌الرعایا حضور داشت. او در ۲۱ تیر ۱۳۶۱، به همراه چهار تن دیگر (سید جواد هاشمی اردکانی، شعبان میرحسینی، حسین گلاب و حسین آذر) به‌منظور تأمین مایحتاج منطقۀ بازسازی از نیروی انسانی ماهر و کارگر گرفته تا وسایل و تجهیزات و مواد خوراکی به ایلام روانه شد؛ همچنین، چندین دستگاه وسیلۀ نقلیۀ سنگین و سبک اعم از لودر، کامیون کمپرسی، اتوبوس و مینی‌بوس را هم خریداری کرد (امین‌الرعایا، بش). پس از مشخص‌شدن محل ستاد بازسازی استان یزد در روستای پَتَک در حدود پنج‌کیلومتری شرق موسیان نخستین اقدام برای ساخت یک مقر استقرار با سبک سقف ضربی، یک سالن و ۱۲ اتاق با مساحت ۱۲۰۰ مترمربع زیربنا شامل دفتر کار، خوابگاه، آشپزخانه و نمازخانه انجام گرفت (همو، بش).
در ۲۸ شهریور ۱۳۶۱، روز بازسازی و کمک به مهاجران جنگ تحمیلی اعلان شد و اقداماتی برای جذب نیرو و کمک‌های مردمی در سطح استان انجام گرفت (صورت‌جلسه ... ) و ظرف مدتی کوتاه، نیرو و کمک‌های پشتیبانی به سمت موسیان فرستاده شد که از آن جمله در ۱۷ و ۲۶ آبان ۱۳۶۱ بود (نک: لطف‌الله‌زادگان، ص ۳۳۵؛ نعمتى وروجنى و کریمى، ص ۳۵۳).
هم‌زمان با اعزام تجهیزات و نیروی انسانی برای بازسازی موسیان، عملیات محرم (10 آبان ۱۳۶۱) در حال اجرا بود؛ بنابراین، برای آماده‌سازی منطقۀ عملیات، بخشی از تجهیزات و توان ستاد معین استان یزد به این امر اختصاص یافت؛ هم‌زمان با آن، با کمک بنیاد مسکن استان یک کورۀ آجرپزی در دشت عباس راه‌اندازی شد که آجر موردنیاز را برای ساخت‌وساز واحدهای مسکونی تأمین کند؛ اما ازآنجاکه نیاز آجر بیش از تولید این کوره بود، کمپرسی‌های اعزامی از استان یزد حامل آجر به این منطقه بود و افزون‌بر آن، جهاد سازندگی یزد هم کوره‌ای در روستای پتک، که از این پس در بین نیروهای یزدی به روستای شهید صدوقی معروف شده بود، ساخت (امین‌الرعایا، بش).
از نیمۀ دوم سال ۱۳۶۱ ش، در پی آماده‌سازی عملیات والفجر مقدماتی (17 بهمن ۱۳۶۱) تا حدود دو ماه، همۀ امکانات ستاد بازسازی برای راه‌سازی و آب‌رسانی آن منطقه، که حدود شصت تا هفتاد‌کیلومتر تا مقر بازسازی فاصله داشت، صرف شد و ضمن آن، شماری (نامشخص) از دستگاه‌های سنگین لودر، بلدوزر و گریدر خود را از دست داد، یک دستگاه لودر فیات اف‌آر. ۲۰، که دستگاه خیلی سنگینی است، به‌سبب عقب‌نشینی راننده‌اش، در منطقۀ عملیات ماند (همو، بش). در اواخر همین سال، گروهی از مسئولان همراه معاون عمرانی استانداری به‌منظور آغاز بازسازی و برنامه‌ریزی برای آن از شهر موسیان بازدید کردند. پس از مراجعت ایشان به استان، گروه نقشه‌بردار به آنجا رفتند. در اوایل سال ۱۳۶۲ ش، خاک‌برداری و آواربرداری ۵۰۰ واحد خانه‌های ویران‌شدۀ موسیان با همکاری وزارت مسکن و شهرسازی آغاز شد (نک: لطف‌الله‌زادگان، ص ۴۷۷؛ نعمتى وروجنى و کریمى، همان‌جا).
فعالیت‌های این ستاد افزون‌بر تجهیزات کارگاه و فراهم‌آوردن امکانات رفاهی برای نیروی انسانی ستاد از آغاز کار تا پایان سال ۱۳۶۲ ش عبارت‌اند از:
1. آواربرداری از منطقه با ماشین‌آلات و دستگاه‌های سنگینی تهیه‌شده با کمک‌های مردمی استان؛
2. ارسال دو اتاق سیار آسایشگاهی و سرویس، تجهیز موتورخانۀ برق و نصب دو دستگاه موتوربرق، احداث انبار، تعمیرگاه، کارگاه دروپنجره‌سازی، ساختمان یک واحد نانوایی با دستگاه پخت ماشینی و بلوک و نصب دو دستگاه بلوک‌زنی و ساختن سکو برای ریختن تیرچه؛
3. تجهیز کارگاه با ماشین‌آلات ازجمله دو دستگاه وانت تانکر آب، دو دستگاه سواری پیکان، دو دستگاه پمپ آب، دو دستگاه موتورسیکلت، سه دستگاه لودر، یک دستگاه کمپرسی، چهار دستگاه تانکر خاور و یک دستگاه پرس برای ایجاد کارگاه موزائیک؛ و
4. پیاده‌کردن نقشه و پی‌ریزی ۳۱۹ دستگاه ساختمان، ۲ باب مدرسه، مخابرات، پست، شهرداری و بخشداری.
همچنین، برای پیشبرد کار ساختمان‌ها براساس امکانات هر شهرستان، بازسازی خانه‌ها و ادارهها بین شهرستان‌ها تقسیم شد.
تا پایان سال ۱۳۶۲ ش، بخشی از خدمات از کمک‌هایی جمع‌‌آوری‌شدۀ ستاد بازسازی برای پیشبرد کار ساختمان‌ها به این صورت بود:
1. ماشین‌آلات سبک و سنگین ازجمله لودر، اتوبوس، کامیون کمپرسی و خاور، مینی‌بوس، نیسان گالانت، وانت مزدا، پیکان، تراکتور، تریلی، تراکتور و موتورسیکلت (39 دستگاه)؛
2. لوازم‌یدکی خودروها (3700 قطعه)؛
3. وسایل کارگاهی ازجمله بتونیر، موتورجوش، موتورپمپ، کودپاش و سمپاش و شن‌کش (50 دستگاه)؛
4. وسایل و تجهیزات سمعی و بصری مانند ویدئو، تلویزیون رنگی و سیاه‌وسفید، رادیوضبط، آمپلی‌فایر و میکروفون (۳۹ دستگاه)؛
5. وسایل فرهنگی مانند کتاب، نوار، پرچم، پارچه، رنگ پلاستیک و روغنی (2857 عدد)؛
6. وسایل رفاهی مانند ماشین نانوایی، کارخانۀ یخ، آبسرد کن، کولر، یخچال و پنکه (73 دستگاه)؛
7. وسایل بهداشتی (9365 عدد)؛
8. مواد خوراکی مانند برنج، حبوبات، ادویه‌جات، کمپوت و کنسرو، روغن و پنیر (25100000 بسته)؛
9. وسایل برق‌رسانی (650 وسیله)؛
10. وسایل عمرانی مانند بیل، کلنگ، فرغون، شمشه، ماله و جز آن‌ها (۱۹۹۸ عدد)؛
11. آجر کلاً از طرف کوره داران یزد (1500000 قالب)؛
12. گچ و سیمان (7750 کیسه)؛
13. دارو (40هزار قلم)؛ و
14. اعزام کارگر، بنا و نیروی متخصص لازم (16170 تن؛ استانداری یزد، ستاد ... ).
در روند بازسازی، کارگاه ستاد بازسازی هدف حملۀ هوایی دشمن قرار گرفت. در گزارش استانداری یزد به ستاد بازسازی و نوسازی کشور آمده است: در ۴ بهمن ۱۳۶۳، سه فروند هواپیمای عراقی شهر موسیان و اطراف آن را بمباران کردند که با‌توجه‌به ضعف پدافندی منطقه، کارگاه تعطیل شد (همان، بمباران ... )؛ پس از مدتی کوتاه، فعالیت‌ها به سمت راه‌سازی تغییر کرد و از آغاز خرداد ۱۳۶۴، کمیته‌های ستاد فعال شدند. باوجوداین، در نیمۀ سال ۱۳۶۴ ش، بار دیگر حملات هوایی و زمینی دشمن شدت گرفت و مرکز دهستان شهید صدوقی و همۀ تأسیسات اداری با دو انبار سوله، کارخانۀ یخ‌سازی و موتورخانۀ چاه کشاورزی به‌طورکلی منهدم شد (ستاد بازسازی ... )؛ بدین‌ترتیب، امکان ادامۀ بازسازی از ستاد بازسازی گرفته و کار بازسازی تقریباً، متوقف شد. در ادمه، ستاد احداث جادۀ روستایی دره‌شهر ـ زرین‌آباد را، که حدود ۳۴ کیلومتر راه در دژها و مسیرهای صعب‌العبور و مالرو بود، آغاز کرد و پس از نقشه‌برداری و ایجاد تراشه‌ها و ساخت پل‌های متعدد، جادۀ مناسبی برای اهالی منطقه ساخته شد (امین‌الرعایا، بش).
پس‌ازآن، بنیاد مسکن یزد و معاونت عمرانی استانداری یزد برای بازسازی به اندیمشک و دزفول رفتند و مسئولیت مرمت مدرسه‌های ویران‌شدۀ اندیمشک و دزفول را بر عهده گرفتند (کمالی اردکانی)؛ سپس، اعزام نیروهای ستاد بازسازی استان یزد به مناطق جنگی مانند گذشته ادامه یافت؛ از آن جمله در ۵ بهمن ۱۳۶۶، یک گروه فنی تخصصی متشکل از نیروهای داوطلب مردمی شهرهای یزد و اردکان راهی این مناطق شد (اردستانی، و ایزدی، ص ۳۲۶). باوجوداین و براساس گزارش مسئول ستاد بازسازی در اندیمشک در ۲۱ شهریور ۱۳۶۹، هفت مدرسۀ احداث‌شده و ۲۷ مدرسۀ مرمت‌شده به آموزش‌وپرورش تحویل داده شد (کارگاه ... ). در ادامه، این ستاد با بنیاد امور مهاجرین جنگ تحمیلی استان یزد ادغام شد (کریمی).
مآخذ: آیین‌نامۀ اجرایی ستادهای بازسازی، سند بی‌تا، شم بازیابی ۰۰۳-27-1-1-15، موجود در سازمان جهاد کشاورزی استان یزد؛ ادارۀ کشاورزی و عمران روستایی استان یزد، اعلام آمادگی ۱۱ نفر از تکنسین‌های عمران جهت اعزام به بازسازی، سند مورخ ۲۳ فروردین ۱۳۶۱، شم بازیابی ۰۰۲-18-2-5-1، موجود در همان‌جا؛ همان، معرفی جهت اعزام به جبهه، سند مورخ ۱۸ فروردین ۱۳۶۱، شم بازیابی ۰۰۱-18-2-5-1، موجود در همان‌جا؛ اردستانی، حسین و یدالله ایزدی، نبرد بزرگ زمستانی در جبهۀ شمالی (عملیات بیت‌المقدس ۲)، تهران: مرکز اسناد دفاع مقدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ۱۳۹۸ ش؛ استانداری ایلام، بازسازی امامزاده عباس، سند مورخ ۱۸ فروردین ۱۳۶۱، شم بازیابی ۰۰۱-3-5-2-1، موجود در سازمان جهاد کشاورزی استان یزد؛ استانداری کردستان، درخواست کمک برای بازسازی، سند مورخ ۲ اسفند ۱۳۶۰، شم بازیابی ۰۰۳-44-4-1-1، موجود در همان‌جا؛ استانداری یزد، بمباران موسیان و تعطیلی کارگاه، سند مورخ ۷ بهمن ۱۳۶۳، شم بازیابی ۰۲۸-15-7-2-15، موجود در همان‌جا؛ همان، ستاد مرکزی بازسازی و نوسازی مناطق جنگی و گزارش عملکرد، سند مورخ ۲۷ اسفند ۱۳۶۵، شم بازیابی ۲۶۹-264-2-3-3-15، موجود در همان‌جا؛ امین‌الرعایا، مجتبی (مسئول ستاد بازسازی مناطق جنگی در استان ایلام)، یادداشت‌های منتشرنشده؛ اهم فعالیت‌های بازسازی و نوسازی در سال ۱۳۶۱ و ۱۳۶۲ ش، به کوشش ستاد بازسازی و نوسازی مناطق جنگزده، تهران: بی‌تا؛ ستاد بازسازی و نوسازی مناطق جنگی روستایی جهاد سازندگی یزد، گزارش بمباران، سند مورخ ۱۰ آبان ۱۳۶۵، شم بازیابی ۰۰۱-9-8-1-16، موجود در سازمان جهاد کشاورزی استان یزد؛ ستاد پشتیبانی جبهه‌های جنگ استان کردستان، گزارش پایانی بازسازی، سند مورخ ۱ مرداد ۱۳۶۱، شم بازیابی ۰۰۲-14-4-2-1، موجود در همان‌جا؛ ستاد مرکزی بازسازی و نوسازی مناطق جنگی، بازسازی موسیان، سند مورخ ۲۲ شهریور ۱۳۶۱، شم بازیابی ۰۰۴-6-1-1-15، موجود در همان‌جا؛ صدوقی، محمد، مجموعۀ اطلاعیه‌ها، به کوشش اداره‌کل مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، تهران: وزارت ارشاد اسلامی، ۱۳۶۲ ش؛ صورت‌جلسۀ ستاد بزرگداشت هفتۀ جنگ استان یزد، سند مورخ ۲۸ شهریور ۱۳۶۱، شم بازیابی ۰۰۵-12-1-1-15، موجود در سازمان جهاد کشاورزی استان یزد؛ کارگاه ستاد بازسازی اندیمشک، گزارش کار، سند مورخ ۲۱ شهریور ۱۳۶۹، شم بازیابی ۸۳۲ ، موجود در همان‌جا؛ کریمی، محمد (رئیس بنیاد امور مهاجران جنگ تحمیلی استان یزد)، مصاحبه با طوبی زارع، ۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۹؛ کلانتری سرچشمه، محمدرضا، آیت‌الله شهید صدوقی و دفاع مقدس، یزد: کنگرۀ بزرگداشت سومین شهید محراب، سرداران و چهارهزار شهید استان یزد، ۱۳۸۵ ش؛ کمالی اردکانی، حسین (معمار ستاد بازسازی در دزفول و اندیمشک)، مصاحبه با مؤلف، ۱۰ آذر ۱۳۹۷؛ لطف‌الله‌زادگان، علیرضا، عملیات محرم بهبود شرایط امنیتی و اقتصادی کشور، تهران: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ۱۳۹۳ ش؛ نعمتى وروجنى، یعقوب و حجت‌الله کریمى، رکود در جبهه، تحرک در دیپلماسى، تهران: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ۱۳۹۸ ش.