خاک شیرین،  نام تئاتری صحنه‌ای با موضوع دفاع مقدس، به نویسندگی حامد مکملی و کارگردانی زمان ارکمان.

حامد مکملی در ۱۳۶۰ ش در شهر قزوین به دنیا آمد. در ۱۳۹۲ ش، در مقطع کارشناسی ارشد مهندسی سازه از دانشگاه آزاد قزوین را دریافت کرد. او در حال حاضر (1399 ش)، دانشجوی ارشد ادبیات نمایشی دانشگاه سوره است. مکملی از ۱۳۷۰ ش، به عرصۀ هنر وارد شد و نخستین کار خود را به نام پوران‌دخت قلم زد و در حوزۀ دفاع مقدس، چندین نمایشنامه‌ نوشت؛ ازجمله این عکس که می‌ماند، همۀ فرزندان من، آن‌سوی رؤیا، کمین ژاله، یلدای آبستن و خاک شیرین (مکملی).

او سبب نوشتن متن این نمایش را اهمیت موضوع جنگ و تأکید بر دفاع از خاک و میهن از منظر خانواده‌های شهدای گمنام دانسته است. نام نمایش برگرفته از نام شخصیت اصلی داستان، شیرین، است که عشق به میهن و دفاع از آن را تداعی می‌کند (همو).

ارکمان در ۱۳۶۶ ش در شهر یزد زاده شد. تحصیلاتش را در رشتۀ کارشناسی مالی گذراند و فعالیت هنری‌اش را از ۱۳۸۳ ش، با بازی در نمایش گذری گذرا بر گزارش وزرا آغاز کرد. در ادامه، دبیر فرهنگی ـ هنری کریاس (گروه هنری)، خزانه‌دار انجمن هنرهای نمایشی استان یزد و مسئول انجمن هنرهای نمایشی بسیج استان یزد شد (ارکمان).

این نمایش داستان معلمی کُرد به نام شیرین را روایت می‌کند که با هجوم دشمن به مرزهای غربی برخلاف بیشتر مردم، در شهر می‌ماند. در همین اوضاع، سبحان نوری، همکار و دل‌باختۀ او، که چندین بار به خواستگاری‌اش هم رفته است، به شهر بازمی‌گردد تا او را به ترک شهر وادارد. از سوی دیگر، هژار، پسرعموی شیرین، هم خواستگار سنتی اوست. روبه‌روشدن این دو مرد با هم به درگیری لفظی آن‌ها بر سر شیرین می‌انجامد و سرانجام، سبحان و شیرین تصمیم می‌گیرند که از محاصرۀ شهر خارج شوند؛ اما سبحان در گذر از رودخانه، بر‌اثر گلوله به شهادت می‌رسد و پیکرش متلاشی می‌شود. سال‌ها بعد، زمانی‌که شیرین میان شهدای گمنام، به‌ دنبال پیکر برادرش می‌گردد، بقایای پیکری را می‌بیند که گردنبندی آشنا همراه آن است و بدین‌ترتیب، سبحان را شناسایی می‌کند.

ویژگی مهم نمایش خاک شیرین موضوع خلاقانۀ داستان است. نمایش در فضایی کاملاً واقع‌گرایانه روایت می‌شود و مابه‌ا‌زای روابط و مناسبات میان اشخاص آن را همگان در دورۀ دفاع مقدس دیده‌ یا شنیده‌اند؛ نیز طرح اصلی اجرای آن بهره‌بردن حداقلی؛ اما مفید از امکانات و اجزاء صحنه است و کارگردان در شیوۀ اجرای خود کوشیده است که به بیشتر آن‌ها تشخص ببخشد؛ درواقع، او به‌خوبی، از اجزاء صحنه برای نمادسازی بهره برده است. ویژگی بارز دیگر نمایش بازی‌های روان و پراحساس بازیگران خاک شیرین است. در این نمایش، بازیگران با تکیه‌بر توانایی‌های فردی و فنی خود، می‌کوشند بازی‌ای پذیرفتنی را به نمایش بگذارند. در این میان، نقش کارگردان هم درخور توجه است.

در این نمایش، حمید محسناوی‌پور، مجتبی لاله‌زاری، ستاره توانگر و حمیدرضا استادیان نقش‌آفرینی کردند که به‌ترتیب، نقش هَژار، سبحان، شیرین و مأمور بنیاد شهید را بر عهده داشتند (جاور، بش).

خاک شیرین در بیست‌وششمین جشنوارۀ تئاتر استان یزد شرکت کرد و در بخش طراحی بروشور، رتبۀ دوم به محسن احمدی؛ در بخش موسیقی، رتبۀ اول به حسین افروز؛ در بخش بازیگری، رتبۀ دوم بازیگر زن و مرد به ستاره توانگر و مجتبی لاله‌زاری؛ و در بخش کارگردانی، رتبۀ دوم به زمان ارکمان رسید و این نمایش توانست به سی‌وششمین جشنوارۀ بین‌المللی تئاتر فجر (1396 ش) راه یابد («خاک ... »، بش).

مآخذ:  ارکمان، زمان (کارگردان تئاتر خاک شیرین)، مصاحبه با مؤلف، آذر ۱۳۹۹؛ جاور، علی، «حضور خاک شیرین در جشنوارۀ تئاتر یزد»، (بارگذاری: ۲۶ شهریور ۱۳۹۶)، ایسنا، <www.isna.ir> (دسترسی: ۲۴ دی ۱۴۰۱)؛ «خاک شیرین در تالار هنر یزد به روی صحنه رفت» (بارگذاری: ۲ آذر ۱۳۹۷)، صداوسیما، <www.irib.ir> (دسترسی: ۱۴ آذر ۱۳۹۸)؛ مکملی، حامد (نویسندۀ تئاتر خاک شیرین)، مصاحبه با مؤلف، ۵ آذر ۱۳۹۹.

                                                                                                                                                                                                            / زهرا صادقی برمایی/