خورجین، موقعیت،  مکان آموزش غواصی نیروهای تیپ مستقل پیادۀ ۱۸ الغدیر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از استان یزد.

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در ۱۳۶۴ ش، اجرای عملیاتی را با هدف تصرف شبه‌جزیرۀ فاو (جنوب شرقی عراق) و بستن راه ورودی عراق به خلیج‌فارس، در دستور کار قرار داد («کارنامه ... »، ص ۱۹؛ فخارتازه، ص ۲۵۳). ازآنجاکه اجرای چنین عملیاتی، مستلزم گذر یگان‌ها و نیروهای خط‌شکن از رودخانۀ اروند بود، می‌بایست همۀ یگان‌های مانوری، آموزش‌های گذر از رودخانه را فرامی‌گرفتند؛ بنابراین، تیپ الغدیر هم به آماده‌سازی منطقۀ نبرد و آموزش آبی ـ خاکی نیروهایش پرداخت و بدین منظور، در ۸ شهریور ۱۳۶۴، پس از عملیات قدس ۵ (16 مرداد ۱۳۶۴)، در منطقۀ هورالهویزه (هورالعظیم، غرب دشت آزادگان)، محمدکاظم میرحسینی، فرمانده تیپ، به جواد کمالی اردکانی، مسئول واحد اطلاعات‌وعملیات*، مأموریت شناسایی منطقۀ نبرد آتی را ابلاغ کرد (بنی‌فاطمه، ص ۱۱۰). به دنبال آن و در نخستین روزهای مهر ۱۳۶۴، به شماری از نیروهای این واحد، مأموریت داده شد تا جزایر ام‌الرصاص و ام‌البابی (هر دو از جزایر اروندرود و جزو خاک عراق) را شناسایی کنند؛ به همین منظور، کمالی اردکانی و جانشینش، مهدی افخمی، با همکاری گردان تخریب*؛ همچنین با هماهنگی قرارگاه عملیاتی سلمان (نجف ۱ و بعدها، قدس) سپاه پاسداران، موقعیتی را برای آموزش غواصی نیروهای تیپ انتخاب کردند که بهسبب شباهتش به خورجین، به همین نام شهرت یافت. از مهم‌ترین مزیت‌های این مقر نزدیکی به خط مقدم، شباهتش به منطقۀ مأموریت آتی تیپ و سرعت جزرومد آن بود (بنی‌فاطمه، ص ۱۰۶؛ باقری، ص ۵۴۵؛ کمالی اردکانی، مصاحبه ... ). مسئولان مقر به‌ترتیب، جواد کمالی و حسین دهستانی* و مربیان آموزش غواصی رضا روشن، حسن زفاک*، حسین دهستانی و سید علی میرشمسی اردکانی* بودند. آموزش‌های ارائهشده هم شنا، روش‌های گذر از آب (رودخانه)، غواصی و تصرف ساحل دشمن را شامل میشد که نخستین دورۀ آن را نیروهای دو واحد اطلاعاتوعملیات و تخریبگذراندند (باقری، همان‌جا؛ کمالی اردکانی، همان).

تیپ الغدیر از موقعیت خورجین، تنها برای دو نبرد والفجر ۸ و کربلای ۴ بهره برد. مأموریت تیپ همراه دو تیپ ۱۰ سیدالشهدا(ع) و ۲۱ امام رضا(ع) در عملیات والفجر ۸ (20 بهمن ۱۳۶۴ و با هدف آزادسازی شبه‌جزیرۀ فاو)، اجرای عملیات فریب در جزیرۀ ام‌الرصاص در اروندرود بود؛ بدین ‌منظور، پیش از آغاز عملیات و گذر از رودخانۀ اروند، دو گروهان مستقل ویژۀ حزب‌الله و جندالله به‌ترتیب، با فرماندهی رضا زمانی بافقی* و علیرضا افزونی برای آموزش، در این موقعیت مستقر شدند و حدود دو ماه آموزش غواصی، راهکار چگونگی گذر از رودخانه و تصرف جزیره را فراگرفتند. افزون‌بر این، نیروهایی گشت‌وشناسایی قرارگاه عملیاتی سلمان هم دو هفته مانده به عملیات، به شکل ویژه به آموزش نیروهای تیپ، اقدام کردند (کمالی اردکانی، چشم‌ها ... ، ص ۲۵۷-258؛ باقری، همان‌جا)؛ نیز برای عملیات کربلای ۴ (3 دی ۱۳۶۵، با هدف تصرف منطقۀ ابوالخصیب در جنوب شهر بصره)، گردان ثارالله* از نیمۀ دوم سال ۱۳۶۵ ش، دو هفته در موقعیت خورجین آموزش غواصی بدونِ حمل کپسول اکسیژن، شنا با فین (کفش مانندی برای تسهیل حرکت، هنگام شنا و غواصی) و اِسنورکِل یا اِشنوکِل (شلنگ عصامانند به طول ۳۵ تا ۴۸ ‌سانتی‌متر برای تنفس در آب و مخفیشدن از دشمن) را گذراند (فرهنگ‌دوست، ص ۴۳۷).

مآخذ: باقری، علی‌اصغر، راهی برای خروج، یزد: خط‌شکنان، ۱۳۹۸ ش؛ بنی‌فاطمه، سید هدایت، شناسنامۀ تیپ ۱۸ الغدیر در دوران دفاع مقدس، تهران: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ۱۳۹۹ ش؛ فخارتازه، کاظم، عبور عاشقانه: روایتی از حماسه‌آفرینی رزمندگان تیپ مستقل ۱۸ الغدیر استان یزد در عملیات والفجر ۸، یزد: چشم‌وچراغ، ۱۳۹۶ ش؛ فرهنگ‌دوست، محمدمهدی، خط‌شکن کویر (خاطرات)، به کوشش محمدعلی همتی، یزد: خط‌شکنان، ۱۳۹۵ ش؛ «کارنامۀ عملیات والفجر ۸»، عملیات والفجر ۸ (مجموعهمقالات)، به کوشش حسن درّی، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ۱۳۸۸ ش؛ کمالی اردکانی، جواد، چشم‌های آسمانی، یزد: خط‌شکنان، ۱۳۹۴ ش؛ همو (مسئول واحد اطلاعات‌وعملیات تیپ مستقل پیادۀ ۱۸ الغدیر)، مصاحبه با محمدمهدی روح‌پرور، ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۱.

/ مرتضی نیک‌روش/