دهقانی اَشکذری، محمدکاظم (1 مهر ۱۳۴۳-22 اسفند ۱۳۶۳)، فرمانده گروهان حُر گردان امام علی(ع) تیپ مستقل پیادۀ ۱۸ الغدیر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.
محمدکاظم دهقانی اشکذری در شهر اشکذر* واقع در مرکز استان یزد در خانواده‌ای مذهبی به دنیا آمد. پدرش، غلام‌رضا، کشاورز و مادرش، خدیجه دهقانی اشکذری، خانه‌دار بود. او پنج برادر و دو خواهر داشت و خود فرزند هفتم بود (اداره ... ). محمدکاظم دورۀ ابتدایی را در دبستان خانقایی (شهید رجایی کنونی) زادگاهش آغاز کرد؛ به‌سبب مشکلات اقتصادی خانواده درس را نیمه‌تمام گذاشت و برای کمک به تأمین مخارج زندگی به آهنگری پرداخت (فرهنگ ... ، ذیل نام).
او در ۱۳۵۷ ش، با شرکت راه‌پیمایی‌ها، به‌صف مبارزات مردمی بر ضد حکومت پهلوی دوم پیوست و هم‌زمان، در جلسات مذهبی آن دوره نیز شرکت می‌کرد (سالم).
آغاز جنگ تحمیلی عراق بر ضد ایران، برای دفاع از کشور ۱۵ آذر ۱۳۵۹، عضو بسیج پایگاه شهید بهشتی اشکذر شد (سپاه ... ، گواهی خدمت ... ) و در فروردین ۱۳۶۱، برای گذراندن دورۀ یک‌ماهۀ آموزش عمومی نظامی به پادگان غدیر در اصفهان فرستاده شد. پس از پایان دوره، فعالیتش را با آموزش فنون نظامی به بسیجیان در اشکذر آغاز کرد (سالم) و مدتی بعد، به جبهه در استان خوزستان رفت و به تیپ ۳۱ عاشورا پیوست و با سمت آر.پی.جی‌زن در دو عملیات حضور داشت: ۱. بیت‌المقدس (10 اردیبهشت ۱۳۶۱)، در جبهۀ جنوبی، غرب رود کارون، با هدف آزادسازی خرمشهر و هویزه و جادۀ اهواز ـ خرمشهر؛ و ۲. رمضان (22 تیر ۱۳۶۱)، در جبهۀ جنوبی، شرق بصره، با هدف تهدید آن و حضور در حاشیۀ شط‌العرب (همو).
محمدکاظم مدتی بعد در ۱۷ آبان ۱۳۶۱، به عضویت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی یزد* درآمد و برای فراگیری آموزش عمومی نظامی به پادگان غدیر در اصفهان فرستاده شد. بعد از حدود سه ماه آموزش، به یزد بازگشت و نخست، مسئول دبیرخانۀ ناحیۀ مقاومت بسیج و بعد، در ۱۰ اردیبهشت ۱۳۶۲، برای سه ماه، مسئول خدمات نیروی انسانی بسیج شهر بافت (در جنوب استان کرمان) شد و در سازمان‌دهی و آموزش نیروهای بسیج این شهر نقش مؤثری داشت (سپاه، فرم ... ، پایان ... ، برگه ... ). پس از این مأموریت، مدتی کوتاه، حفاظت از امام‌جمعه رستاق یزد را بر عهده گرفت (همان، حکم ... ) و با تشکیل تیپ مستقل پیادۀ ۱۸ الغدیر* در مهر ۱۳۶۲، به این تیپ پیوست و در عملیات خیبر (3 اسفند ۱۳۶۲)، که در تالاب هورالهویزه (هورالعظیم، غرب دشت آزادگان) با هدف گذر از آن منطقه و تهدید بصره اجرا شد، با سمت فرمانده یکی از دسته‌های گردان مسلم بن عقیل* شرکت کرد (سپاه، معرفی‌نامه ... ؛ سالم).
در مهر ۱۳۶۳، در پی حملۀ ارتش عراق به خط پدافندی تیپ ۱۸ الغدیر در منطقۀ زید، محمدکاظم در پاتک تیپ ۱۸ الغدیر، با سمت فرمانده گروهان حر از گردان امام علی(ع)* حضور یافت (سالم؛ سپاه، تأیید ... ). مدتی بعد، با همین مسئولیت، در عملیات بدر (20 اسفند ۱۳۶۳)، در جبهۀ جنوبی، تالاب هورالهویزه، با هدف قطع جادۀ بصره ـ العمارۀ عراق و تهدید بصره، شرکت کرد و سرانجام، در حین همین عملیات، براثر بمباران هوایی ارتش عراق و انهدام قایق حامل او در جزیرۀ مجنون، به شهادت رسید (همان، گواهی شهادت). پیکر وی در گلزار شهدای روضببب‌الشهدا زادگاهش به خاک سپرده شد (فرهنگ، همان‌جا).
شهید دهقانی را به شوخ‌طبعی و درعین‌حال، ادب وصف کرده‌اند. به پدر و مادرش بسیار احترام می‌گذاشت و در حفاظت از بیت‌المال، سخت‌گیر بود؛ نیز به‌سبب برخورد گرم و صمیمی، دوستان زیادی داشت (سالم).
در قسمتی از وصیت‌نامۀ شهید آمده است: «همه بدانند که من از روی هوا و هوس و به خاطر پست و مقام و به‌خاطر تشویق‌های مردم به جبهه نرفتم، فهمیدم که چه راهی می‌روم زیرا کسی که به ندای یاری اسلام و رهبر خود پاسخ مثبت نمی‌دهد، سزاوار زندگی ذلت‌بار و عذاب دردناک خدا می‌باشد. بسیج را رها نکنید که امروز بسیج ریسمان محکم الهی است و اعضای جامعۀ انقلابی را به هم پیوند می‌دهد و شما با شرکت در این سنگر اسلام بر استحکام این سنگر بکوشید» (بش).
به‌پاس نکوداشت شهید محمدکاظم دهقانی کوچه‌ای در زادگاهش به نام وی گذاشته شده است.
مآخذ: ادارۀ ثبت‌احوال شهرستان اشکذر، شناسنامه، سند مورخ ۲۷ بهمن ۱۳۴۵، سند بش، موجود در اداره‌کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان یزد؛ دهقانی اشکذری، محمدکاظم، وصیت‌نامه، سند مورخ ۱۳۶۳ ش، سند بش، موجود در همان‌جا؛ سالم، محمدصادق (فرمانده یکی از گروهان‌های تیپ مستقل پیادۀ ۱۸ الغدیر)، مصاحبه با مؤلف، ۱۳ بهمن ۱۳۹۸؛ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی استان یزد، برگۀ درخواست، سند بی‌تا، سند بش، موجود در اداره‌کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان یزد؛ همان، پایان مأموریت، سند بی‌تا، سند بش، موجود در همان‌جا؛ همان، تأیید مسئولیت، سند مورخ ۲۵ خرداد ۱۳۸۳، سند بش، موجود در همان‌جا؛ همان، حکم مأموریت، سند بی‌تا، سند بش، موجود در همان‌جا؛ همان، فرم تطبیق ایثارگران، سند بی‌تا، سند بش، موجود در همان‌جا؛ همان، گواهی خدمت در بسیج، سند مورخ ۳ تیر ۱۳۷۴، سند بش، موجود در همان‌جا؛ همان، گواهی شهادت، سند مورخ ۱۷ فروردین ۱۳۶۴، سند بش، موجود در همان‌جا؛ همان، معرفی‌نامۀ کارگزینی، سند مورخ ۱۷ فروردین ۱۳۶۲، سند بش، موجود در همان‌جا؛ فرهنگ اعلام شهدا: استان یزد، به کوشش مرکز مطالعات و پژوهش‌های بنیاد شهید و امور ایثارگران، تهران: شاهد، ۱۳۹۵ ش.
/ راضیه دشت‌آبادی/